Burada bunu qeyd edək ki, hədislər Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in sözləri olmaqla, dövrümüzə qədər gəlib çatmış izahatlardır. Bəziləri səhih, yəni doğruları və doğru tətbiqləri əks etdirsə də, bəziləri sonradan uydurulmuş, bəzilərinin isə zamanla mənası dəyişdirilmişdir. Bir hədisin həqiqətən Peyğəmbərimizin (s.ə.v)-in sözü və ya tətbiqi olduğunu anlamağın isə iki yolu var: Qurana uyğun olması və gerçəkləşməsi. Qurana zidd bir ifadənin və ya tətbiqin Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-ə aid olduğunu iddia etmək isə, açıq şəkildə Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-ə iftira atmaqdır. Çünki hz. Məhəmməd (s.ə.v) də sadəcə Qurana tabe olmuşdur.

“Quranı ancaq hədislər vasitəsilə anlamaq mümkündür” məntiqi İslam aləminə böyük zərər verib. Çünki bu məntiqlə hərəkət edən bəzi müsəlmanlar din adı altında uydurma hədislərə tabe olmağa başlamışdırlar. Hətta bir müddət sonra Quranı bir kənara qoyub, təkcə həmin hədisləri dinin mənbəyi kimi qəbul etmişdirlər. Uydurma hədislər Quran ayələri ilə uyğun gəlməyəndə isə: “Bu hədis Quranın hökmünü qüvvədən saldı” deməyə də cürət etmişdirlər. Yüzlərlə uydurma hədis əsasında fərqli dinlər yaranmış və İslam dininin içində bir-biri ilə bir çox məsələdə müxalif olan dörd ayrı məzhəb meydana gəlmişdir. Məzhəb alimləri özlərini müsəlman adlandırsalar da, hər biri fərqli bir fikri müdafiə etmişdir. Hətta bir-birlərinin dindən döndüyünü iddia etmişdirlər.

Quranda bildirildiyinə görə, Peyğəmbərimiz (s.ə.v) İslam aləminin düşdüyü bu vəziyyəti uca Allaha bu cür şikayət edir:

Peyğəmbər: “Ey Rəbbim! Qövmüm bu Quranı tərk etdi!” dedi. (Furqan surəsi, 30)

 Həqiqətən də, bu gün İslam aləminin böyük hissəsinin problemi, Quranı tərk etmiş olmalarıdır.

Quranı tərk edənlər icmaya üz tutdular. (İcma: hər hansı bir dövrdə yaşamış böyük din xadimlərinin qiyas dəlillərinə əsaslanaraq şəriət mövzusunda hökm verməsi). Bu böyük din xadimləri Quranı rəhbər tutmadıqları üçün minlərlə uydurma hədis içində boğulmuş və hökmləri Quranın da, hədislərin də izah edə bilmədiyi qənaətinə gəlmişdirlər. Artıq, bu böyük din xadimləri İslam adına qanunlar çıxartmağa başladılar. Məzhəblər arasında münaqişə getdiyi halda, indi də məzhəblərin bölündüyü icmalar arasında münaqişə başlamışdır. Hər bir böyük din xadiminin şərhi hökm kimi qəbul edilmiş, hər camaat fərqli bir tətbiqi əsas götürmüş, beləliklə də, böyük İslam ümməti məzhəblərə, siniflərə və nəhayət kiçik qruplara bölünməyə başlamışdır. Quran isə qabı içində divara asılan bəzək əşyasına çevrildi. Bütün bunlar nəticəsində də İslam ictimaiyyətinin böyük bir qismi "Quranı tərk etdi".

Bəzi İslam əleyhdarlarını nəzərdən keçirdikdə, onların da mövhumatçılarla eyni problemi yaşadığını anlayarıq. Onlar da İslamı Qurandan öyrənməzlər. Eynilə mövhumatçıların etdikləri kimi onların da İslamı qiymətləndirmələrində, uydurma hədislər, ənənələr və bir qisim din alimlərinin bir çox hallarda Quranla üst-üstə düşməyən icmaları ön plandadır. Onlara görə də "İslam", mövhumatçıların həyatları və tətbiqləridir. Onlar görə İslam Qurandakı din deyil, tarixçilərin təxəyyül məhsuludur. Onlar Quranın deyil, bu uydurma dinin şəriətini, şəriət adlandırarlar. Quranın bildirdiyi dəyərlərdən, anlayışlardan, tətbiqlərdən xəbərsizdirlər, lakin mövhumatçıların saxta dinlərinin bütün qanunlarını çox yaxşı bilirlər. Bu saxta dinin qanunlarını tənqid edərkən də, İslamı tənqid etdiklərini zənn edərlər. Mövhumatçıların dinini elə müdafiə edərlər ki, “bu İslam dini deyil” deyildiyi vaxt inanmazlar.

Bu insanlar ideoloji din əleydarlığıyla İslama qarşı çıxmırlarsa, qaranlıq mövhumatçı zehniyyətə qarşı həqiqətən bir çıxış yolu axtarırlarsa, buna inanmaq məcburiyyətindədirlər. Onların dini İslam deyil. Müsəlman üçün təkcə Quran kifayətdir. Hədislər Qurana uyğun gəldikləri təqdirdə, doğru və etibarlıdırlar. Qurana zidd hədisin İslam dinində yeri yoxdur. Əgər bir müsəlman İslam dininin hökmlərini Quranda tapa bilmirsə, deməli, o başqa bir din axtarır. O dinin şəriət qanunları isə İslamın şəriət qanunları deyildir.

Qurandakı həqiqi şəriət

 Şəriət sözünün mənası yol deməkdir. Müsəlman Quranı oxumaqla gedəcəyi yolu asanlıqla anlaya bilər. Quranda bildirilən haramlar olduqca azdır, eyni zamanda qəti və aydın hökmlərlə bildirilmişdir. Onlar müzakirə edilməz və ya şərh edilməzdirlər. Məsələn, adam öldürmək, zina etmək, faiz almaq, donuz əti yemək, qan içmək Quran ayələri əsasında qəti ifadələrlə bildirilmiş haramlardır. Bu, Quranın əhəmiyyətli bir xüsusiyyətidir. Ayələri öz istəklərinə görə şərh edərək haram çıxarmağa çalışan kəslər daim öz aləmlərində mənfəət təmin etməyə çalışarlar. Halbuki Allah haramları Quranda qəti hökmlərlə qadağan etmişdir. Aşağıdakı ayədə olduğu kimi;

 O sizə ölünü, qanı, donuz ətini və Allahdan başqası üçün kəsiləni qəti şəkildə haram etmişdir. (Bəqərə surəsi, 173)

 Allah Quranda İslam adına haram və halal uyduranlardan da bəhs edir:

 Dilinizin uydurduğu yalana əsasən: “Bu halaldır, o haramdır!” deməyin, çünki Allaha qarşı yalan uydurmuş olursunuz. Şübhəsiz ki, Allaha qarşı yalan uyduranlar nicat tapmazlar. (Nəhl surəsi, 116)

 Ayədə bildirildiyi kimi, Peyğəmbərimizdən (s.ə.v)-dən sonra Allaha qarşı yalan uyduran çox böyük kütlələr ortaya çıxdı. Bu kütlələr Quranı rəhbər tutmadıqları üçün, istədiklərini haram, istədiklərini də halal buyurmuşdurlar. Lakin elə bir kütlə vardır ki, Allah onların əsas bu xüsusiyyətlərini vurğulayır; "halal buyrulan gözəl şeyləri haram buyurmaları". Rəbbimiz Quranda belə buyurur:

 Ey iman gətirənlər! Allahın sizə halal buyurduğu gözəl şeyləri haram etməyin və həddi aşmayın. Həqiqətən, Allah həddi aşanları sevmir. (Maidə surəsi, 87)

 Məhz dünyada şəriət adı altında tətbiq olunan, halbuki tamamilə İslama zidd olan vəhşət sistemini təhlil edərkən, halalları haram buyuran, Qurandan tamamilə uzaqlaşmış kütlələrdən bəhs edəcəyik.

Əvvəlcə, Quranda bildirilən əsl şəriətin, yəni Quranın göstərdiyi əsl yolun tərifini verək:

Qurandakı şəriət; sevmək, hörmət etmək, başqa din və əqidələrə mənsub insanlara şəfqətlə yanaşıb onları qorumaqdır. Qurandakı şəriətdə, demokratiya tələb edir və fikir azadlığı hakimdir. Bu şəriətə tabe olanlar bilikli, təlimdən keçmiş, uzaqgörən, əks fikirlərə hörmətlə yanaşan, xoşbəxt, ekstrovert (başqa insanlara, ətrafdakı obyektlərə yönəlmiş insan), müasir, alicənab, ümidvar, sənət və estetikanı yüksək qiymətləndirən, həmrəyliyə, dostluğa və sevgiyə dəyər verən insanlardır. Qurandakı şəriətdə nifrət, dözümsüzlük, vuruşma, döyüş, zorakılıq, inadkarlıq, təhdid, bədbəxtlik, qəzəb və müharibə yoxdur. Quranla əlaqədar bütün bu anlayışları, kitabın sonrakı səhifələrində ayələrdən dəlillər gətirməklə izah edəcəyik.

Bu deyilənlərə baxaraq, hal-hazırda dünyada Qurandakı şəriətə tabe olan bir müsəlman ölkəsi mövcuddurmu? Əlbəttə ki, xeyr. Bu şəriət Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in dövründən bəri tətbiq olunmayıb. Hal-hazırda guya şəriət qanunlarıyla idarə olunduğunu deyən ölkələr və ya şəriət qanunları yaratmaq istəyən bəzi vəhşət qrupları, İslam əvəzinə qoyduqları mövhumatçı dinin şəriət qanunlarını tətbiq edirlər. Bəzi yalan hədisləri rəhbər tutaraq, Quranı bir kənara qoyurlar. Professor dr. Yaşar Nuri Öztürkün bildirdiyi kimi: “Niyə İslam demirlər də, şəriət deyirlər? Çünki İslam desələr, iddialarını Quranla sübut etməlidirlər. Allah ilə aldadanların “din” dedikləri şeyin Quran tərəfindən təsdiqlənməsi qeyri-mümkündür. Şəriət deyərək məsələni hər yana çəkə bilir, dara düşdükdə də: “üləma belə söyləmişdir, icma bu yoldadır, ata-babalarımız belə qərar vermişdir, əsrlərdir ki, müsəlmanlar belə tətbiq edirlər” - deyərək  dirənmələrinə uyğun bir dini önə plana çıxartmağa çalışırlar.

Şəriəti İslamla eyniləşdirmək istəyi Qurana və zamana zidd olan ənənələri din kimi təqdim etmək məqsədi güdür. Yəni şəriəti dinlə eyniləşdirərək köhnəlmiş fiqh kitablarındakı ağıl və Qurandan kənar bəzi qanunları din adı altında xalqa təqdim edirlər”. (Yaşar Nuri Öztürk, Allah ile Aldatmak, Yeni Boyut Nəşriyyatı)

Sonrakı fəsillərdə, şəriət iddiasıyla ortaya çıxan, lakin qəzəb və nifrət saçan qrupların bu şəriətin qaynağını haradan götürdüklərindən bəhs edəcəyik. Rəhbər tutduqları bütün saxta hədisləri və onların əsassız cəhətlərini bir-bir araşdıracağıq. Bu cəmiyyətlərin tabe olduğu şəriətin Qurana nə qədər zidd olduğunu və heç vaxt İslam şəriəti olaraq xarakterizə edilə bilməyəcəyini açıq dəlillərlə göstərəcəyik.

Quranda bildirilən həqiqi şəriət bir ölkəyə nələr qazandırar?

 Əgər bu dünyada, həqiqətən də, İslam şəriətini tətbiq edən bir ölkə olsaydı, o ölkə necə bir ölkə olardı? Elm və incəsənət sahələri inkişaf etmiş, təhsil və həyat səviyyəsi çox yüksək, keyfiyyətli, sülhsevər, sevgi dolu, bütün dünya xalqlarıyla həmrəy olma tərəfdarı, sülh pioneri və sevgi əmsalı, yəhudilərə, xristianlara, ateistlərə qucaq açan, müxtəlif ideologiyaların sahiblərini dost kimi qəbul edən və onlara hörmət edən, öz üzərinə dünyada dinclik və əmin-amanlıq yaratmağı missiyasını götürmüş, özündən daha çox ehtiyac içində olanları düşünən və problemlərə çıxış yolu tapan, sevgi dolu, şən bir ölkə olardı. Bu ölkənin əhalisi keyfiyyətli insanlar olmaqla yanaşı, olduqca müasir və olduqca demokratik həyat tərzinə sahib olardı. Hər fikir rahatlıqla söylənə bilər, hər görüş sərbəstcəsinə açıqlana bilər, lakin bütün bunlar baş verərkən də, təhqir, hücum, dözümsüzlük və zorakılıq kimi hallar heç vaxt yaşanmazdı. Mal-dövlət bir kənarda yığılmaz, Quranın; “yoxsulu qorumağa və öz nəfsindən əvvəl qardaşının nəfsini düşünmə” hökmünə əsaslanan həyat tərzi hakim olardı. Buna görə də, onsuz da ölkə yoxsul olmazdı. Belə bir sistem, dünyadakı bütün insanların tam mənasıyla rahat yaşayacağı, dünyadakı bütün ölkələrin xoşbəxt və məmnun olacaqları mükəmməl bir sistem olardı.

Əgər verilən bu tərif, hal-hazırda "İslam respublikası" adını almış ölkələrlə müqayisə edilsə, aradakı ciddi fərq dərhal görülər. Hal-hazırda şəriət adı altında yaşanan sistem, qətiyyən İslam şəriəti deyil. İslam şəriətinin yaşana bilməsi üçün, din mütləq mövhumatlardan təmizlənməli və yuxarıda qeyd etdiyimiz Quranda təriflənən bütün bu xüsusiyyətlərə sahib olmalıdır.

Bunun üçün İslam şəriəti ilə idarə olunan ölkənin başçısı mövhumatlara görə deyil, tamamilə Qurana görə hərəkət edən bir lider olmalıdır. Qurana tabe olan müsəlman liderin üç əsas xüsusiyyəti vardır: şəfqətli, demokratik və ədalətli olması. Bu xüsusiyyətlərindən ötrü belə bir lider daim etibarlıdır. Quran əxlaqını tam şəkildə yaşayan müsəlman bir liderin himayəsi altında yaşayan insanlar azadlığın indiyə qədər yer üzündə heç görünməmiş ən mükəmməl formasını görəcəklər. Heç kimə islami məsuliyyətlər yüklənməyəcək, hər kəs öz inancına görə hərəkət edəcək. Hər kəs hər sözü demə hüququ qazanacaq. Heç kimə xüsusi imtiyaz verilməyəcək, hamıyla eyni cür rəftar ediləcəkdir. Bəzi hallarda müsəlmanların əleyhinə bir vəziyyət yaransa da, “ey iman gətirənlər! Şahidliyiniz özünüzün və ya valideynlərin, ya da yaxın qohumların əleyhinə olsa belə, Allah şahidləri olub ədaləti qoruyun” (Nisa surəsi, 135) ayəsinin tələbindən ötrü ədalət mütləq bərpa olunacaq.

Müsəlman bir lider daim sevgi yaratmağa çalışacaq və bunun yaradılmasını tələb edəcəkdir. Çünki dinlərin nazil olma, insanın və cənnətin yaradılma səbəbi sevgidir. Sevginin hakim olduğu, heç kimin inanc azadlıqlarının məhdudlaşdırılmadığı, hər kəsin bolluq içində yaşadığı, hamıya eyni cür davranıldığı cəmiyyətdə xaos yaşanması məntiqsiz olacaqdır. Ədalətsizlik, sevgisizlik, düşmənçilik kimi şeylər yox olduğu üçün münaqişə mühitləri də qalmayacaq.

Beləliklə, şəriətin nə olduğunu anlamaq üçün, hal-hazırda İslam şəriəti ilə idarə olunduğu iddia edən ölkələrə deyil, Qurana baxmaq lazımdır. İslam, Quranla birlikdə nazil olmuşdur. İslamın şəriəti də, ancaq Quranda bildirilmişdir və çox aydındır. Quranda bildirilən ədalət, demokratiya və azadlığı tətbiq etməyən bir ölkəni şəriətə nümunə göstərilə bilməsi qeyri-mümkündür. Dolayısilə heç kimin: “Bu ölkədə belə tətbiq olunur, İslam bizə vəhşət gətirəcək” deyə bir iddia irəli sürməsi doğru olmaz. Bu ölkə liderlərinin İslam adına tətbiq etdikləri yanlış sistem günahlandırılmalıdır,  Qurandakı sistem yox (Quranı tənzih edirik).

Yuxarıda bəhs etdiyimiz gözəllikləri gətirəcək Qurandakı həqiqi şəriət sisteminin tətbiq olunmaması, bunun əvəzinə vəhşətin İslam şəriəti olaraq tanıdılması, əlbəttə ki, dəhşətli bir hadisədir. Lakin bunun həlli İslamı günahlandırmaq deyil. İslamı günahlandıranlar, ümumiyyətlə radikalizmə, vəhşətə və zorakılığa yeganə həll gətirəcək yolu bağlamağa çalışaraq daha çox ziyan gətirərlər. Həqiqi İslamı zəiflətməyə təşəbbüs edərək, radikalların əlinə daha çox imkan verərlər. Halbuki radikalizmi, İslam adı altında yayılmış batil inancları, onların ittihamları və ya istehsal etdikləri silahlar deyil, yalnız doğru İslam anlayışı ortadan qaldıracaq. Yanlış inanclar yalnız və yalnız doğru inancların hakim olmasıyla yox olar.

Qurandakı həqiqi cihad

 Cihad sözünün kökü cəhddir. Ərəbcədə verdiyi mənalar isə belədir: 1) çalışmaq, səy göstərmək, əzm, cəhd, fədakarlıq göstərmək. 2) insanın öz nəfsinə hakim olması. Bu məlumatlar əsasında İslamda cəhd etmənin, qarşı tərəfi məlumatlandırmaq, gözəl əxlaqı öyrətmək, insanları pislikdən uzaqlaşdırmaq üçün səy göstərmək olduğunu anlayırıq. Bunu edən bir müsəlman bir tərəfdən də öz nəfsini gözəl şəkildə tərbiyə etməli, həmçinin özünü qəzəblənməyən və nifrət bəsləməyən bir insan kimi yetişdirməlidir. Yəni cəhd edən bir müsəlman bir tərəfdən özünü yetişdirməli, digər tərəfdən də yaxşı, gözəl və doğru şeyləri insanlara öyrətmək üçün çalışmalı, sevgini, sülhsevərliyi, şəfqəti yaymaq və insanları pis əməllərdən uzaqlaşdırmaq üçün onları fədakarcasına yetişdirməli və öz gözəl əxlaqı onlara nümunə olmaqdır.

Quranın heç bir ayəsində cəhd sözü bunlardan fərqli mənada ifadə edilməmişdir. Yəni “rəhbərimiz Quran” deyib cihad adı altında cinayət törədənlər ya yalan danışırlar, ya da səhv öyrədilmişdirlər.

Hal-hazırda cihad adı altında insanları qətlə yetirənlər, intihar bombaçısı olaraq özlərini öldürənlər, müharibə xəbərini yayanlar Qurana görə harama girirlər. Lakin bu insanların əksəriyyəti Qurana zidd bir hərəkət etdiklərini belə bilmirlər. Çünki onları din adı altında aldatmışdırlar. İnandırıldıqları dində sevgi əvəzinə nifrət, şəfqət əvəzinə qəzəb, qardaşlıq əvəzinə düşmənçilik, gözəllik əvəzinə kabus, incəsənət, estetika, elm və mədəniyyət əvəzinə cəhalət hakimdir. Belə bir dinə inanan insanın əlinə silah vermək asandır. “Bu cəmiyyət sənin düşmənindir, get məhv et” demək asandır. Onu qızışdırmaq asandır. Bir-birinə qəzəb bəsləyən cəmiyyətlər meydana gətirmək asandır.

Sonrakı fəsillərdə bu insanların müharibə mənası çıxardaraq səhv şərh etdikləri Quran ayələrini və təcavüzkarlığa əsas kimi qəbul etdikləri uydurma hədisləri ətraflı şəkildə nəzərdən keçirəcəyik. Burada vurğulanması lazım olna çox vacib bir məqam da var: Radikalların əksəriyyəti cəhalət ucbatından dəhşət saçarlar. Həqiqi dindən xəbərsizdirlər. Hətta bir çoxu Quranı belə oxumayıb. Elə buna görə də, öldürməklə cihad etdiyini düşünən insanı qınamaq, lənətləmək, təhdid etmək, həbs etmək, sürgün etmək heç bir fayda verməz. Onu problemi Quranla tərbiyə edilməməsi, Allahın qanunlarını anlamamasıdır. Problem bu olduqda, yanlış təlim verilməyə davam etdiyi müddətcə, nə etdiyini bilməyən radikalların mövcud olacağı həqiqətini də qəbul etmək məcburiyyətindəyik. Problemin bu olduğu qəbul edildiyi təqdirdə, cihad adı altında vəhşilik saçıb, terror törədənlərin tək ehtiyaclarının doğru təhsil olduğu da qavranılacaqdır.   

“İslamda müharibə” mövzusunda bilinən yanlış məlumatlar

Bir müsəlman Qurandakı hər ayəyə, fərq qoymadan inanmaqla məsuldur

İslama mövhumat daxil etməyə cəhd edən mövhumatçılarin də, bu mövhumatçılarin çirkli məntiqindən istifadə edən bəzi İslam əleyhdarlarının da, Quranda bəzi ayələrin hökmünün, digər ayələr tərəfindən qüvvədən salındığına dair iddialarının yanlışlığını göstərmək üçün bu başlıq seçilmişdir. Həmin bu insanlar iddialarına dəlil olaraq aşağıdakı ayədən istifadə edirlər:

 Biz hər hansı bir ayənin hökmünü qüvvədən qaldırır və ya onu unutdururuqsa, ondan daha yaxşısını, və ya ona bənzərini gətiririk. Məgər bilmirsən ki, Allah hər şeyə qadirdir? (Bəqərə surəsi, 106)

 Quran ayələrini öz istəklərinə görə şərh edən kimsələr, mövhumatlarından meydana gələn dini Qurandakı dinin yerinə hakim edə bilmək üçün, öz aləmlərində bu ayəni səhv şərh edərək dəlil kimi istifadə etmişdirlər. Bu ayəni istədikləri kimi şərh edərək, bəzi ayələrin hökmünü qüvvədən sala biləcəklərini, hətta bunların yerinə uydurma hədisləri daxil edə edəcəklərini düşünmüşdürlər. Bəzi islam əleyhdarları da sərxoşedici içkilər və ya müharibə ilə bağlı ayələrin hökmünün qüvvə düşdüyünü iddia edirlər. Buna əsaslanaraq müsəlmanları da, hökmü qüvvədən düşmüş ayələrə tabe olanlar və bu ayələrə tabe olmayanlar olaraq iki hissəyə ayırmaq istəmişdirlər.

Burada bəhs olunan kəslərin olduqca yanlış iddialarına dəlil kimi göstərməyə çalışdıqları ayənin izahı isə belədir: “hər hansı bir ayənin hökmünü qüvvədən qaldırır” ifadəsində keçən “ayə” sözü təkdədir. Ayə sözünün dəlil, möcüzə kimi mənaları da var, lakin Quranda ayələri xarakterizə edən “ayə” kəlməsi heç vaxt təkdə işlənmir. Təkdə olan ayə sözü həmişə “dəlil” mənasındadır və digər bütün ayələrdə də belə tərcümə edilmişdir.

Beləliklə, burada ifadə edilən məna; “Quran ayələri” deyil, daha əvvəl gəlmiş “dəlillər, qanunlar və şəriətlərdir”. Dolayısilə ayəyə görə, Qurandan əvvəl özlərinə haqq kitablar göndərilən cəmiyyətlərin, yəni yəhudilərin və xristianların məsul olduğu bəzi tətbiq və hökmlər müəyyən müddətdən sonra unudulubsa, bunlar Quranla xatırladılır və ya ləğv edilir. Əvəzində isə həmin hökmlərin bənzəri və ya daha xeyirlisi Quranla birlikdə nazil olur.

Buradakı ayədə keçən “unutdurmaq” sözünə də diqqət yetirmək lazımdır. Bir hökmün digərini qüvvədən salması üçün, həmin hökm unudulmalıdır. Qurandakı bütün ayələr 1400 ildir ki, dəyişmədiyinə görə, bir ayənin digər ayənin hökmünü qüvvədən salmasından söhbət belə gedə bilməz kimi. Mövhumatçılarin qüvvədən salındığını iddia etdikləri hökmlər unudulmamışdır, hələ də Quranda mövcuddur. Buradan da açıq şəkildə aydın olur ki, burada bir ayənin hökmünün digər bir ayənin hökmünü qüvvədən salmasından deyil, keçmiş qövmlərə göndərilib, müəyyən müddətdən sonra da unudulmuş hökmlərin qüvvədən salınmasından söhbət gedir. Keçmiş qövmlərə endirilmiş, lakin "unutdurulmuş" hökmlərin daha xeyirlisi və ya bir bənzəri Quran ilə həmin qövmlərə, yenidən göndərilmişdir.

Quran qorunmuş kitabdır

 Quran Rəbbimizin öz ayəsində açıq şəkildə bildirdiyi kimi, “qorunan” bir kitabdır:

 Şübhəsiz ki, Zikri (Quranı) Biz nazil etdik, əlbəttə, Biz də onu qoruyacağıq. (Hicr surəsi, 9)

 “Qorunmuş” bir Kitabda, hökmlərinə əməl edilməsi bütün müsəlmanlar üçün vacib olan ayələrin bəzilərinin etibarlı qəbul edilib, bəzilərinin də heç yerinə qoyulmasından söhbət gedə bilməz. Necə ki, Quranın mükəmməlliyi, Onun riyazi və elmi möcüzələri, yol göstərici xüsusiyyəti və qorunduğuna dair bir çox ayə, mövhumatçıların və bəzi İslam əleyhdarlarının bu iddialarını ortadan qaldırır:

 Şübhə yox ki, Zikr (Quran) onlara gəldiyi zaman onu yalan saydılar. Halbuki, O bənzərsiz ucalıqdakı bir Kitabdır. Nə önündən, nə də arxasından batil ona girişə bilməz. Çünki O (Quran) çox təriflənən (Allah) tərəfindən nazil edilmişdir. (Füssilət surəsi, 41-42)

 Şübhəsiz ki, onu (Quranı) sənin qəlbində saxlamaq və onu sənə oxutdurmaq Bizə aiddir. Onda, Biz onu oxuduğumuz zaman sən onun oxunuşunu izlə. Sonra, sözsüz ki, onu izah etmək də Bizə aiddir. (Qiyamət surəsi, 17-19)

 Quran ayədə də açıq şəkildə bildirildiyi kimi, bənzərsiz bir Kitabdır və önündən, nə də arxasından batil ona girişə bilməz. Bu kitab Rəbbimiz tərəfindən qorunur. Dolayısilə, bəzi ayələrin hökmünün digər ayələrin hökmünü qüvvədən saldığı iddiası açıq-aydın bir böhtandır.

Burada, İslama və Qurana bu böhtanı atan, bəzi dırnaqarası alimlərin, hökmü qüvvədən düşmüş ayələrin sayı barədə də ixtilaf içində olduqlarını demək lazımdır. Hər biri, qüvvədən düşdüyünü iddia etdiyi ayələrin yerinə, öz aləmlərində yeni hökmlər gətirir və dolayısilə müxtəlif qanunları olan yeni dinlər ortaya çıxarırlar. Bəzi  dırnaqarası alimlər isə hədislərin ayələrin hökmünü qüvvədən saldığını iddia edə biləcək irəli getmişdirlər. Bu insanlar, elə bil, Allahın; “...Biz Kitabda heç bir şeyi nəzərdən qaçırmadıq...” (Ənam surəsi, 38) ayəsini görməzlikdən gəlirlər. Quran ayələrini rədd edir və onları, bir qismi tamamilə uydurma olan hədislərlə əvəz edirlər. Məhz bu böyük məntiqsizlik İslam adı altında həyata keçirilən radikal hərəkatların təməlini meydana gətirir. Sonrakı fəsillərdə bu mövzunu ətraflı şəkildə nəzərdən keçirəcəyik.

Eynilə mövhumatçılar kimi, islam əleyhdarları da, bu ayəni səhv şərh etdikləri kimi, İslamla əlaqəli bir çox hökmü də belə səhv şərh etməyə cəhd etmişdirlər. Həmin bu insanların harada səhv etdiklərinin daha yaxşı başa düşülməsi üçün, bu iddiaları təhlil edək:

“Məkkə dövrü” və “Mədinə dövrü müsəlmanları” fərqləndirməsindəki yanılmalar

 Bəzi İslam əleyhdarları reformist müsəlmanları; “Məkkə dövrü müsəlmanları” kimi qələmə verərlər. Onlara görə, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in Məkkədə yaşadığı dövr müharibələrin olmadığı sülh dövrüdür. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) Mədinəyə hicrət etdikdən dərhal sonra müharibələr başlamışdır. Bəzi insanlar da buna əsaslanaraq, İslamda müharibə olduğunu müdafiə edənlərin, ancaq Mədinə dövründə nazil olan ayələri, sülhsevər kimsələrinsə, ancaq Məkkə dövründə nazil olan ayələri qəbul etdiklərini iddia edirlər. Bu olduqca cahil və bir o qədər də məntiqsiz bir iddiadır.

Daha əvvəl də bildirdiyimiz kimi, bir müsəlmanın müsəlman xüsusiyyəti qazana bilməsi üçün ən əsas şərt, heç biri arasında fərq qoymadan bütün Quran ayələrinə inanmasıdır. Əgər təkcə bir ayənin belə hökmünü qəbul etməsə, Quranda təsvir olunan müsəlman xüsusiyyətini daşımaz. Dolayısilə “müsəlmanam” deyən biri, Qurana görə qətiyyən, “bu ayəni qəbul edirəm, amma bu birini qəbul etmirəm” deyə bilməz.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in dövründə, Məkkə dövründə müharibə baş vermədiyi, lakin Mədinə dövründə müharibə aparıldığı və bu xüsusi müharibələrlə bağlı ayələrin nazil edildiyi doğrudur. Bunun səbəbini anlamaq üçün Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in dövründəki çətin şəraiti qavramaq lazımdır.

Məkkə dövrü müsəlmanlarının çətin imtahanı

 Quran Peyğəmbərimizə (s.ə.v) 23 ildə vəhy olundu. İlk 13 ildə Məkkədəki bütpərəstlərin içində kiçik bir qrupu təşkil edən müsəlmanlar böyük təzyiqlərə məruz qaldılar. Bir çox müsəlmana fiziki işgəncələr verildi, bəziləri şəhid edildi, çoxunun evi və malları yağmalandı, davamlı təhqir və təhdidlərlə üzləşdilər. Buna baxmayaraq, müsəlmanlar şiddət tətbiq etmədən həyatlarına davam etdilər, sadəcə bütpərəstlərdən uzaqlaşdılar və onları daim sülhə dəvət etdilər.

Lakin həmin bu bütpərət cəmiyyətlərin hücumları sona çatmadı.

Qureyşlilər, əvvəlcə, hz. Məhəmməd (s.ə.v)-in peyğəmbərliyinə əhəmiyyət verməmiş kimi göründülər. İman etməməklə yanaşı, bütlərinin əleyhində söz söyləmədiyi müddətcə, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in dəvətinə səs çıxartmadılar. Təkcə Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-i gördükləri vaxt, ona qarşı söz hücumuna keçdilər. Öz aləmlərində müsəlmanları lağa qoyub alçaltdılar. Beləliklə də, Qureyşlilərin “söz hücumları” dövrü başlandı.

Quranda bu vəziyyət bizə belə çatdırılır:

 Doğrudan da, günah edənlər iman gətirənlərə gülürdülər,

Onların yanından keçdikdə bir-birinə qaş-göz edirdilər,

Öz yaxın qohumlarının yanına fərəhlə qayıdırdılar

İman gətirənləri gördükdə isə deyirdilər: “Həqiqətən, bunlar azmışlardır!”. (Mutaffifin surəsi, 29-32)

 Məkkə bütpərəstlərin mərkəzi mövqeyində çıxış edirdi. Şəhər hər gün Kəbə və ətrafındakı bütləri ziyarət etmək üçün gələnlərlə dolub daşır, buna görə də Qureyşlilər həm pul, həm də etimad qazanırdılar. Qureyşlilər Məkkədə müsəlmanlığın yayılmasını özləri üçün bir təhdid hesab edirdilər, çünki belə olacağı təqdirdə mənfəətlərinə xələl gələcəyini və digər qəbilələrin özlərinə düşmən kəsiləcəyini düşünürdülər. Həmçinin müsəlmanlıqda bütün insanların bərabər hüquqlu olduğunu, nəsil ayrı-seçkiliyinin və zənginlik-yoxsulluq fərqinin aparılmadığını bilirdilər. Buna görə də, Qureyş ağsaqqalları müsəlmanlığın yayılmasına mane olmaq üçün tədbir almalarının lazım olduğu qənaətinə gəldilər. Buna müsəlmanlara istiqamətli işgəncələr, hətta cinayətlər də daxil idi. (İbn Hişâm, 1/287)

O dövrün müşrikləri hz. Əbu Bəkr və hz. Osman kimi güclü və etibarlı ailələrə mənsub müsəlmanlara elə də toxuna bilmirdilər. Lakin kimsəsiz, yoxsul müsəlmanlara tarixdə misli görünməmiş vəhşiliklə işgəncələr verirdilər. Əbu Füheykə, Həbbab, Bilal, Süheyb, Əmmar, Yasir və Sümeyyə bu ağır işgəncələrə məruz qalmış dəyərli müsəlmanlardandı.

Safvan ibn Üməyyənin köləsi olan Əbu Füheykə, müşrik sahibi tərəfindən hər gün ayağına ip bağlanılaraq qızğın çınqıl və qumlar üzərində süründürülürdü.

Dəmirçi Həbbab, köz halındakı kömürlərin üzərinə uzadılmış, kömürlər sönüb qaralana qədər, sinəsi kömürlərlə dağlanılıb əziyyətə məruz qalmışdı.

Əmmarın atası Yasir ayaqlarından, iki müxtəlif istiqamətə doğru hərəkət edən dəvəyə bağlanaraq parçalanmış, ərinin belə vəhşicəsinə şəhid edilməsinə dözməyib müşriklərə etirazını bildirən Süməyyə isə Əbu Cəhlin atdığı oxla qətlə yetirilmişdi. (Zâdü'l-Meâd, 2/116; Asr-ı Saâdet, 1/254)

Xələf oğlu Üməyyə, köləsi Bilal Həbəşini hər gün çılpaq vəziyyətdə qızğın qumların üstünə uzadar, sinəsinə böyük bir daş parçası qoyaraq saatlarla günəşin altında saxladar; Peyğəmbər (s.ə.v)-ə qarşı çıxması və müsəlmanlığı tərk etməsi üçün ona əziyyət verərdi. Bir gün əllərini, ayaqlarını möhkəm bağlayaraq boynuna ip keçirmiş və onu qızğın qumlar üzərində Məkkə küçələrində süründürmüşdü. (Zâdü'l-Meâd, 2/116; Asr-ı Saâdet, 1/253)

Haşimilərdən qorxduqları və əmisi Əbu Talibin himayəsi altında olduğu üçün əvvəllər Peyğəmbərimizə (s.ə.v)-ə toxuna bilmirdilər. Bir müddət sonra ona dəli, falçı, şair, sehrbaz olduğu kimi böhtanlar atmağa başladılar (haşa). Nəhayət fürsət tapdıqda Peyğəmbərimizi (s.ə.v)-i də təhqir etməkdən, ona işgəncə və hər cür pislik etməkdən çəkinmədilər.

Müsəlmanların bu dəhşətli işgəncələrə məruz qalmasının tək səbəbi onların iman gətirməsi və insanlara İslamı təbliğ etməsi idi. Müsəlmanlar, bu təzyiq, işgəncə, zorakılıq və dəhşət mühitində, İslamın əmrinə görə, qətiyyən özlərinə zərər verənlərə zərər verməmiş, hətta ən insani haqqları olmasına baxmayaraq, özlərini belə müdafiə etməmişdilər. Müsəlmanların əks hücuma keçmədiklərini görən Qureyş müşrikləri azğınlıqlarını və işgəncələrinin həddini daha da artırmışdılar. Belə ki, həmin Qureyşlilər artıq gördükləri hər bir müsəlmanı yerindəcə şəhid etməyə başlamışdılar.

Əziyyətlərə qətiyyən qarşılıq verməyən, Quranda qan axıtmağa izin verilmədiyi üçün hətta özlərini belə müdafiə etməyən müsəlmanlar, işgəncələr artdığı üçün Məkkədə qala bilmədilər. Bu vəziyyət Mədinəyə köç etməyi zəruriləşdirdi.

Mədinə dövrü və müharibələr

 Məkkədə bütpərəstlərin təzyiqləri artdıqdan sonra, müsəlmanlar daha sərbəst və dostyana mühitin hakim olduğu Yəsrib (sonrakı adı Mədinə) şəhərinə hicrət edərək, burada öz rəhbərliklərini qurdular. Necə ki, öz siyasi quruluşlarını bu yolla meydana gətirdikdən sonra belə, Məkkəli bütpərəstlərin hücumları sona çatmadı. Qureyşlilər, yaşadıqları əraziyə qədər müsəlmanları təqib edərək zorakı fəaliyyətlərinə davam etdilər. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) və yanındakı müsəlmanlar isə Məkkənin təcavüzkar bütpərəstlərinə heç vaxt müharibə ilə qarşılıq vermədilər.

Dünyada heç bir insan, cəmiyyət və ya ölkə hücum qarşısında sakit qalmaz. Özünə hücum edənlərə özünü müdafiə etmək üçün mütləq cavab verər və ya heç olmasa, özünü müdafiə edər. İnsanların özlərini bu cür müdafiə etməsini məhkəmələr, ölkələri isə beynəlxalq hüquq, qanuni hesab edər. Çünki qarşı tərəfdən haqsız hücuma məruz qalmışdır və onun canı, ailəsi, sevdikləri; bir ölkənin milləti, namusu, torpaqları təhlükə altındadır.

Bu vəziyyət Məkkə dövründə yaşamış müsəlmanlar  və  Peyğəmbərimizə (s.ə.v) də aiddir. Lakin buna baxmayaraq, tamamilə haqsız və cana qəsdetmə mahiyyəti daşıyan hücumlar davam etdiyinə görə, Allahın öldürməyi haram buyurması hökmündən dolayı Peyğəmbərimiz (s.ə.v) və müsəlmanlar heç vaxt bu hücumlara qarşılıq verməmişdilər. Bunun əvəzinə ayənin hökmünə görə düşmənlərini daim sülhə çağırmış, lakin sülh təklifi rədd edildiyindən zülmkar cəmiyyətdən (öz şəhərlərini, evlərini tərk edərək) uzaqlaşmışdırlar. 13 ilə yaxın davam edən Məkkə dövründə və Mədinə dövrünün ilk ilində müşriklərdən gördükləri bu qədər zülm, işgəncə və haqsızlığa baxmayaraq, möminlərə səbirli olmaları əmr edilmişdir.

 “İnsanları Rəbbinin yoluna hikmətlə, gözəl öyüd-nəsihətlə dəvət et və onlarla ən gözəl tərzdə mübahisə et...” (Nəhl surəsi, 125) ayəsinə görə Allahın dinini gözəl şəkildə təbliğ etmələri əmr edilmiş, müharibəyə izin verilməmişdir. Müsəlmanlardan zülmə qarşı çıxmaq istəyənlərə isə Peyğəmbərimiz (s.ə.v) bu cavabı vermişdir:

“Hələ döyüş izni verilməyib, səbir edin, Allahın köməyi yaxındır, çəkdiyiniz məşəqqətlər əvəzində mükafat alacaqsınız...”

Mədinəyə köçdükdən sonra Peyğəmbərimizə (s.ə.v)-ə, bu ayələrlə özünü və ümmətini müdafiə etmək izni verilmişdir:

 Zülmə məruz qalmalarından ötrü, özlərinə qarşı müharibə açılan (möminlərə, döyüşmə) izni verildi. Şübhəsiz ki, Allah onlara kömək etməyə qadirdir. Onlar ancaq “Rəbbimiz Allahdır” dediklərinə görə haqsız yerə yurdlarından çıxarıldılar... (Həcc surəsi, 39-40)

 Bu ayələrdə bildirildiyinə görə, təkcə: “Rəbbimiz Allahdır” dediklərinə görə haqsız yerə yurdlarından sürgün edilən müsəlmanlar, özlərini müdafiə etmək üçün hazırlığa başladılar. Ayədə açıq şəkildə bildirildiyi kimi, “özlərtinə qarşı müharibə açılmış, hücuma məruz qalmış müsəlmanlara” özlərini müdafiə etmə izni verilir, hücum etmək izni deyil. Bu ayənin nazil olması ilə müsəlmanlar özlərini qorumağa başlamış, özlərinə hücum edən bu azğın insanlarla müdafiə məqsədli müharibələr aparmışdırlar. Bundan sonra müharibə və müdafiə ilə bağlı nazil edilmiş ayələr, davam edən müharibələr əsnasında necə hərəkət edilməsinin lazım olduğunu göstərmişdir. Digər bir sözlə, bu ayələr ancaq, həmin müharibələr vaxtı yaranan vəziyyətlərdə nə edilməsinin lazım olduğunu göstərir. Dolayısilə Quranda müharibəyə aid ayələrin hamısı, dövrün çətin şəraitini və Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in ədalətini anlaya bilməyimiz üçün, sadəcə o dövrdəki hücumlarla bağlı nazil edilmiş xüsusi ayələrdir.

Müharibələr kimlərə qarşı aparılıb?

 Quranda təsvir edilən müharibələr mövzusunda xatırladılması lazım olan əhəmiyyətli bir məqam da həmin müharibələrdə iştirak edən "qarşı tərəf"dir. Bəzi dini və tarixi mənbələrdə, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in dövründə yəhudilərlə müharibə aparıldığı yazılır. Həmin bu mənbələrdən məlumat toplayan bəzi insanlar da, qeyd olunan xüsusi müharibələr üçün nazil edilən ayələrin yəhudilərə aid olduğunu iddia edərək, Quranda antisemitizm axtarmağa çalışarlar. Halbuki bu, böyük bir yalandır.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v) və müsəlmanlara, qeyd olunan zülmü edənlər müşriklər idi. Onları əksəriyyəti bütpərəst olub, məqsədləri bütlərinə və azğın inanclarına zərər gəlməsinin qarşısını almaq idi. Bir qismi isə yəhudilərin arasından çıxan münafiq və müşriklər idi. Onların yəhudi adlandırılması böyük səhvlikdir. Necə ki, müsəlmanların arasından çıxan müşrik və münafiqləri müsəlman adlandırmaq olmazsa, yəhudilərin arasından çıxan və vəhşət saçan müşrik və münafiqləri də yəhudi adlandırmaq olmaz. Həqiqi yəhudi vuruşmaz, dindar insanların canına qəsd etməz.

Quran antisemitizmi lənətləyir. Məhz buna görə də, Quranda yəhudi düşmənçiliyi ilə bağlı dəlil axtaranların əli daim boş qalar. Müharibə ilə bağlı ayələri yəhudilərlə əlaqələndirməyə çalışanlar bunu yaxşı qavramalıdırlar. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) yaşadığı dövrün yəhudiləriylə daim yaxşı münasibətlər saxlamış, onlara sevgi və şəfqətlə göstərmiş, eynilə həqiqi dindar yəhudilər də eyni sevgi və hörməti Peyğəmbərimiz (s.ə.v) qarşı göstərmişdirlər.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in yəhudilərə, Tövrata və yəhudiliyə qarşı sevgi dolu rəftarıyla əlaqədar ətraflı məlumatlar, kitabın sonrakı fəsillərində geniş şəkildə məlumat verdiyimiz “Kitab əhli” başlığında açıqlanmışdır.

Quranda müharibəyə verilən tərif

 Quranda müharibənin nə vaxt və necə aparılacağı açıq şəkildə bildirilmişdir:

 Sizinlə vuruşanlara qarşı Allah yolunda siz də vuruşun və həddi aşmayın! Həqiqətən, Allah həddi aşanları sevmir. (Bəqərə surəsi, 190)

 Müharibə ancaq, müsəlmanlarla vuruşanlara qarşı aparılmalıdır, yəni müdafiə xarakterli olmalıdır. Müsəlmanların qarşı tərəfə səbəbsiz yerə hücum etmələri qəti şəkildə qadağan olunmuşdur.

Allah Quranda müsəlmanlara, etdikləri haqsızlıq və təcavüzkarlıqdan ötrü bir camaata qarşı kin-küdurət bəsləsələr belə, onlara qarşı daima ədalətlə davranmalarını əmr etmişdir:

 Ey iman gətirənlər! Allah xatirinə ədaləti qoruyan şahidlər olun. Hər hansı bir camaata qarşı olan kin-küdurət sizi ədalətsizliyə sövq etməsin. Ədalətli olun! Bu, təqvaya daha yaxındır. Allahdan qorxun! Şübhəsiz ki, Allah nə etdiklərinizdən xəbərdardır. (Maidə, surəsi, 8)

 Məsələn, Allah ayədə müsəlmanlara, Kəbəyə girmələrinə mane olanlara qarşı həddi aşmağı qadağan etmiş, onlara və hər kəsə yaxşılıq etməyi nəsihət etmişdir:

 ...Sizi Məscidulharama daxil olmağa qoymadıqlarından ötrü bir camaata qarşı olan kin-küdurət sizi həddi aşmağa sövq etməsin. Yaxşılıq etməkdə və Allahdan qorxmaqda bir-birinizə yardım edin. Günah işlər görməkdə və həddi aşmaqda bir-birinizə köməkçi olmayın. Allahdan qorxun... (Maidə surəsi, 2)

 Qəsdli olaraq, həcc ibadətlərini yerinə yetirmələrinin qarşısının alınması və özlərinə haqsızlıq edilməsinə baxmayaraq, müsəlmanlar həddlərini aşmamaları məsələsində uca Rəbbimiz tərəfindən xəbərdar edilmişdirlər. Allah müsəlmanlara belə şəraitdə belə ədalətli olmağı, qəzəblənməməyi və yaxşılıq etməyi əmr edir. Müsəlman, hər cür vəziyyət qarşısında Qurandakı bu hökmə tabe olmalıdır.

Quranda müharibə etmək üçün yeganə səbəbin (müdafiə xarakterli döyüşün) bildirildiyi ayədə, müsəlmanların qarşısına müharibə etdikləri vaxt həddlərini aşmamaları şərti də qoyulmuşdur.

Bu, hücum vəziyyətində müsəlmanın yalnız özünü qoruması, həddi aşmaması, özünü müdafiə etməkdən başqa hər hansı bir hərəkətə yol verməməsi mənasını verir. Yəni, Quranın hökmünə hücum, vəhşət, zorakılıq və həddi aşmaq qadağan olunmuşdur.

Ancaq müdafiə olunmaq üçün döyüşməyin zəruriliyi başqa ayələrdə belə bildirilir:

 Allah din uğrunda sizinlə vuruşmayan və sizi öz diyarınızdan qovub çıxartmayan kimsələrə yaxşılıq etmənizi və onlara ədalətlə davranmanızı sizə qadağan etmir. Şübhəsiz ki, Allah ədalətli olanları sevir. Allah sizə ancaq sizinlə din uğrunda vuruşan, sizi diyarınızdan qovub çıxardan və çıxarılmanıza kömək edən kimsələrlə dostluq etmənizi qadağan edir... (Mumtəhənə surəsi, 8-9)

 Burada əhəmiyyətli bir fərq var. Fikrən qarşı çıxdıqları halda, onlara qarşı həddlərini aşmayıb, hücum etməyənlərin üstünə hücum etmək müsəlmanlara haramdır. Müsəlmanlar onlara hörmətlə və ədalətlə davranmaqla məsuldurlar. Bu ayənin ifadə etdiyi mənaya görə, yalnız inanclarından ötrü müsəlmanlara zülm edən və onlara hücum edən, yəni müharibəni başladan tərəfin hücumuna qarşı onlara, özlərini müdafiə etmə izni verilmişdir. Daha əvvəl də bildirdiyimiz kimi, əlbəttə ki, hər insan hücuma uğradıqda özünü müdafiə edər. Bu hər insanın, hər millətin, hər dövlətin etməyə haqq sahibi bildiyi, olması zəruri olan bir davranış formasıdır.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in döyüş izni verilən ayə nazil edilənə qədər heç bir şəkildə özünü müdafiə etməməsi, inanılmaz fədakarlıq və dindarlıq nümunəsidir. Həmin ana qədər; “...onlarla ən gözəl tərzdə mübahisə et” (Nəhl surəsi, 125) ayəsinin hökmü gərəyi Peyğəmbərimiz (s.ə.v) sadəcə razı salma və barışıq üsulundan istifadə etmişdir. Bütpərəst Qureyşlilərin məqsədlərinin yalnız qətliam törətmək olmasına baxmayaraq...

Bu əhəmiyyətli xüsusu çatdırdıqdan sonra, mövhumatçıların və islam əleyhdarlarının, İslam adı altında törədilən vəhşətə dəlil olaraq göstərməyə çalışdıqları bütün Quran ayələrini nəzərdən keçirəcək bu mövzudakı yanılmaları bir-bir aydınlaşdıracağıq.

Bu ayələri nəzərdən keçirməmişdən əvvəl, Quranda bildirilən bütün müharibələrin həmin bölgədəki müəyyən qövmə qarşı aparılıb, müəyyən şərtlər altında həyata keçirildiyi və bu xüsusi şərtlərin də ayələrdə aydın şəkildə bildirildiyi bilinməlidir. Bu qövm özləriylə müqavilə bağlanılmış müşrik bir qövmdür. Belə ki, bu müharibələr, həmin qövmün sülh və dostluq müqavilələrini pozaraq hücuma keçmələri və göstərdikləri münasibətlərə görə bu halları almışdır. Buna görə də, nazil edilən ayələr, tam olaraq o vaxtkı vəziyyət ilə əlaqəlidir və o vaxtkı mühiti təsvir edir.

Bu həqiqətin daha yaxşı başa düşülməsi üçün, o dövrdəki müşrik xüsusiyyətlərinə və bağlanılan müqavilələrə yaxından nəzər salaq:

Müqavilə bağlanılmış müşriklər

 Müşrik sözü, həmin dövrə aid müxtəlif təfsirlərdə ancaq şirk qoşan mənasında işlənsə də, bir termin kimi açıq şəkildə Allaha şərik qoşan, çoxlu ilahlara inanan; müsəlman, yəhudi, sabii, xristian və ya atəşpərəst olmayan, bütlərə sitayiş edən bütpərəstlərdir.

Quranda İslamiyyətin zühuru dövründə Ərəbistan yarımadasındakı mövcud dinlərdən bəhs olunarkən, müşriklər ayrı qrup kimi təsvir olunur. Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in dövrü nəzərə alınsa, kitab əhli olan yəhudi və xristianlarla evlənmək, onların kəsdiklərini yemək halal edildiyi halda, atəşpərəstlərin, sabiilərin və bütpərəstlərin qadınları ilə evlənmək və kəsdiklərini yemək qadağan edilmişdir.

Daha əvvəl də bildirdiyimiz kimi, Peyğəmbərimiz (s.ə.v) müşriklərin ağır təzyiqindən ötrü Mədinəyə köçməyə məcbur olmuş və hicrətinin ilk günlərindən etibarən ənsar (Mədinəli müsəlmanlar) və mühacirlər (Məkkədən Mədinəyə köç etmiş müsəlmanlar) arasında qardaşlıq münasibətləri yaratmışdır. Müşriklər qövmlər və o bölgədə yaşayan insanlarla bir çox müqavilə bağlamış və müşriklərin azğın rəftarlarına baxmayaraq, sülhü bərqərar etmək üçün daima onları birliyə dəvət etmişdir.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in Mədinəyə köçdükdən sonra cəmiyyətlər arasında qardaşlığı və sevgini gücləndirməsi, müxtəlif irqə, dinə və dilə mənsub insanların birlikdə əmin-amanlıq içində yaşaya biləcəklərinin sübutudur. Onun sülh və sevgi dəvətçisi olmasının ən böyük dəlillərindən biri yazdırdığı ilk mətnin sülh müqaviləsi olmasıdır. Hz. Məhəmməd (s.ə.v) Məkkəni fəth etdikdən sonra, əvvəllər müsəlmanlara işgəncə verən müşrikləri belə sərbəst buraxmış, onlara böyük rəhm etmişdir. Peyğəmbərimiz hz. Məhəmməd (s.ə.v)-in göstərdiyi bu üstün əxlaq nümunəsi, daha əvvəl ərəb cəmiyyətində heç kimin görmədiyi bir əxlaq olub, insanlar tərəfindən təriflənilirdi.

O dövrdə fəth edilən əcnəbi ölkələrdə də, həqiqi ədalətin tətbiq edilməsi məsələsində, hz. Məhəmməd (s.ə.v) bütün müsəlmanlara nümunə olmuşdur. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) ələ keçirilən ölkələrin yerli xalqlarına qarşı, Qurandakı hökmə görə ədalətlə davranmış, onlarla hər iki tərəfin də razı qalacağı və heç bir tərəfin ən kiçik bir zərər belə görməyəcəyi müqavilələr bağlamışdır. Buna görə də, dinindən və irqindən asılı olmayaraq, bu ölkələrin xalqı İslamın gətirdiyi ədalətdən daim razı qalmışdır. Peyğəmbərimiz hz. Məhəmməd (s.ə.v) və yanındakı səhabələr “yaratdıqlarımız içərisində, haqqa yönəldən və ədaləti bərqərar edən bir ümmət var” (Əraf surəsi, 181) ayəsində bildirildiyi kimi, insanlar arasında ədaləti bərqərar edən ümmət olmuşdurlar.

Ərəbistan yarımadasının cənubunda yaşayan xristian Nəcran xalqı ilə bağlanılan saziş də Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in anlayış və ədalətinin ən gözəl nümunələrindəndir. Sazişin maddələrindən biri belədir:

“Nəcranlılar və onların himayəsi altında olanların canları, malları, dinləri, varları və yoxları, ailələri, kilsələri və sahib olduqları hər şey Allah və Onun peyğəmbəri tərəfindən qorunulacaq”. (Majid Khoduri, İslam'da Savaş ve Barış, Fener Nəşriyyat, İstanbul, 1998, səh. 209-210)

O bölgədəki bütün qövmlərlə müqavilə bağladıqdan sonra, Peyğəmbərimiz (s.ə.v) İslam tarixində ilk konstitusiya olan Mədinə müqaviləsinin şərtlərini hazırlayaraq Mədinə dövlətini qurmuşdur. Mədinə müqaviləsi, tarixdəki demokratik və çox maddəli konstitusiyanın ilk və ən mükəmməl nümunəsidir. Dövrümüzdəki heç bir demokratik sistem, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in qüvvəyə mindirdiyi Mədinə konstitusiyasının yaratdığı nizam-intizamı bərqərar edə bilməmiş və heç biri bunu Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in tətbiq etdiyi kimi, edə bilməmişdir.

Tarixin ilk çox maddəli və ən demokratik konstitusiyası: Mədinə müqaviləsi

 Peyğəmbərimiz (s.ə.v) Mədinə dövlətinin ilk yazılı konstitusiyası olan Mədinə müqaviləsi ilə, müxtəlif irq, din və qəbilələrə mənsub insanlardan ibarət şəhərdə, Ərəbistan yarımadasında daha əvvəl heç görünməmiş demokratik və sülhsevər sistem meydana gətirmişdir.

Həmin bu konstitusiyaya görə Mədinədə yaşayan müxtəlif qövmlər, birlikdə sülh içində, öz din və inanclarına uyğun bir həyat yaşayacaq, həm öz qurumlarının fəaliyyətini və qanunlarının işini təmin edəcək, həm də bu qanunları tətbiq etmə imkanı qazanacaqdılar. Bunu edərkən də, Mədinədəki bütün qövmlərlə sülh və həmrəylik şəraitində yaşayacaqdılar.

Mədinə müqaviləsi 622-ci ildə müxtəlif inanclara sahib xalqların tələblərinə uyğun şəkildə hz. Məhəmməd (s.ə.v)-in rəhbərliyi ilə, yazılı bir qanuni müqavilə kimi bağlandı. Bunun nəticəsində isə 120 il müddətində bir-birinə qarşı düşməncə duyğular bəsləyən fərqli din və irqlərə mənsub qövmlər bu müqavilədə iştirak etdilər. Hz. Məhəmməd (s.ə.v) bu müqaviləni bağlamaqla, hər fürsətdə bir-birlərinə hücum edən, bir-birlərinə qarşı düşməncə duyğular bəsləyən və razılığa gələ bilməyən qövmlər arasındakı münaqişələrin sona çata biləcəyini, hamısının əmin-amanlıq içində birgə yaşaya biləcəklərini göstərdi.

Mədinə müqaviləsinə əsasən, müqaviləni imzalayan tərəflər heç bir təzyiqə məruz qalmadan istədiyi dini, inancı, siyasi və ya fəlsəfi seçimi etməkdə azad idi. Öz əqidəsindən olan insanlarla birlikdə bir cəmiyyət yarada bilər, öz hüquqlarından sərbəst şəkildə istifadə edə bilərdi. Lakin günah işləyən insan heç kim tərəfindən qorunmamalı idi. Sazişi imzalayan tərəflər bir-birlərinə kömək etməli və bir-birlərini dəstəkləməliydilər. Eləcə də, onların hamısı Peyğəmbərimiz hz. Məhəmmədin (s.ə.v) himayəsi altında idi. Tərəflər arasında yaranan anlaşmazlıqlar Allahın Rəsuluna bildirilməliydi. Hətta müşriklər belə, ən ədalətli insan olan Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hakimlik edib hökm verməsinə üstünlük verirdilər.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hazırlatdığı Mədinə müqaviləsinin hökmləri 622-ci ildən 632-ci ilə qədər mərhələli şəkildə tətbiq edilmişdir. Bu müqavilə ilə insanlar qan və qohumluq əlaqələrinə əsaslanan qəbilə yaşayış formasınından imtina etmiş, ərazi, mədəni və etnik mənşə baxımından bir-birindən tamamilə fərqlənən insanlar birliklər meydana gətirməyə başlamışdırlar. Mədinə müqaviləsi böyük din və inanc azadlığı təmin edirdi. Bu azadlığı ifadə edən maddələrdən biri belədir:

“Bəni-əfv yəhudiləri möminlərlə eyni ümmətdən idi. Yəhudilərin dinləri özlərinə, müsəlmanların dinləri də özlərinədir”. (Muhammed Hamidulllah, İslam Müesseselerine Giriş, Düşünce Nəşriyyat, İstanbul, 1981, səh.128)

Mədinə müqaviləsi 47 maddədən ibarətdir. 1-23-cü maddələr müsəlmanlarla, 24-47-ci maddələr isə Mədinədəki yəhudi qəbilələriylə bağlıdır. Say etibarilə azlıq təşkil etsələr də, xristianların da qeyd olunması fərqli din mənsublarının iştirakı baxımından əhəmiyyətlidir.

Professor Leonard Svidlerin; “plüralizm perspektivində Mədinə müqaviləsinin yenidən qiymətləndirilməsi” adlı hesabatında bəhs edilən müqavilə ilə bağlı diqqət çəkici açıqlamalar belədir:

“Gəldiyimiz qənaətə görə müqavilə, hz. Peyğəmbərin şəhəri birləşdirmə və xalqa açıq şəkildə çatdırılan qanun ətrafında toplama səyi göstərməsi baxımından əhəmiyyətli bir sənəddir. Bu qanuna əsasən, bütün insanlar bərabər hüquqlara, din seçmə və müsəlmanlarla birgə müharibəyə gedib getməmə azadlığına sahib idi. Lakin istənilən halda şəhərin düşmənləriylə müqavilə bağlamaları qadağan edilmişdi ki, bu da Mədinədəki cəmiyyətlər arasında möhkəm əlaqə yaratmaq cəhdini göstərirdi. Bu siyasi və dini müqavilənin bağlanma məqsədi, bərabərlik və azadlıq meyarları əsasında yeni bir cəmiyyət yaratmaq idi. Müqavilədə də vurğulandığı kimi, qanunun hər bir fərdə şamil edilməsi, dialoq və birgə yaşayış mühitinin yaradılması məqsədinə nail olunması üçün atılan təməl addım idi. Müqavilədəki maddələr ümumiyyətlə Mədinə şəhərinin qorunmasında hər bir insan üçün eyni məsuliyyət müəyyənləşdirir. Bundan əlavə, əxlaqi məzmunlu maddələrdə bənzər ifadələrin də üstünlük təşkil etdiyini görürük. Nəhayət, şəhərdəki müxtəlif qrupların adlarının maddələrdə bir-bir çəkildiyini nəzərə aldığımız təqdirdə, müqavilənin və Peyğəmbərin şəhərin bu qruplarını leqal cəmiyyətlər kimi qəbul etdiyini və onları diqqətə aldığını görə bilərik”. (Majid Khoduri, İslam'da Savaş ve Barış, Fener Nəşriyyat, İstanbul, 1998, səh. 209-210)

Həmin bu konstitusiyada yəhudilərlə əlaqədar olduqca çox maddə olsa belə, bu konstitusiya maddələrinin orada yaşayan bütpərəst cəmiyyətlərə də şamil edildiyini xüsusi olaraq xatırlatmaq yerində olar. Məkkə müşriklərinin hz. Məhəmməd (s.ə.v) və müsəlmanlara olan düşmənçiliklərini açıq şəkildə göstərmələrinə, onları yurdlarından qovmalarına baxmayaraq, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in Mədinədəki bütpərəstlərə olduqca şəfqətli davrandığı, sülh və uzlaşma yaratmağa çalışdığı məlumdur. Mədinə müqaviləsində müşriklərin hüquqlarının qorunması və onların da Mədinənin müdafiəsində müsəlmanlarla birgə mübarizə aparmaları tələb olunur. Müşriklərə qarşı belə bir münasibət göstərilməsi heç də təəccüblü deyil. Çünki Qurana əsasən, müsəlmanlar müqavilə bağladıqları müşrikləri öz canları naminə qorumalıdırlar. (Bu mövzudan növbəti sətirlərdə bəhs edəcəyik)

Nəticə etibarilə, Mədinə müqaviləsinin birlik və həmrəylik, şəfqət, sevgi, dostluq və sülh toxumlarını səpən çox mühüm tarixi sənəd olduğu danılmazdır. Xüsusən müsəlmanlarla yəhudilər, ümumilikdə isə, digər bütün qeyri-müsəlmanlarla dialoq qurulmasında çox gözəl nümunədir. Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in bu sevgi dolu və sülhsevər  yanaşması Qurana uyğun davranışdır; lakin hazırda bu əxlaqı yaşayan müsəlman cəmiyyəti görmək çətindir. Bu, tarixin ən demokratik konstitusiyasının Peyğəmbərimiz (s.ə.v) tərəfindən yazılıb tətbiq edildiyinə və dövrümüzdəki cəmiyyətlərin Qurandan və Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in sünnəsindən uzaqlaşdıqlarına konkret və əhəmiyyətli bir dəlildir.

Dolayısilə, kitabın sonrakı fəsillərini bu həqiqəti unutmadan dəyərləndirmək lazımdır. Hətta müşrikləri belə qorumağı əmr edən, Kitab əhlinin (yəhudi və xristianlar) isə müsəlmanlar üçün xüsusi dəyəri olduğunu bildirən Qurani Kərimin öyüdləri və Qurana əsaslanaraq daim sülh və demokratiya təmin etməyi hədəfləmiş hz. Məhəmməd (s.ə.v)-in sünnəsi dövrümüzün mövhumatçılarınkından çox fərqlənir. Onlar Quranda daim döyüşməklə bağlı dəlil axtarır, lakin Quran daim sülh yaratmağı nəsihət edir. Dolayısilə müharibə ilə əlaqəli ayələr izah edilərkən bu mühüm həqiqət mütləq yadda saxlanılmalıdır.

Müharibə ilə bağlı ayələr və izahları

 Qurana əsasən nə vaxt döyüş aparılacağını öyrəndikdən sonra, bəzi radikallar tərəfindən istismar edilən və bəzi islam əleyhdarları tərəfindən də İslamı tənqid etmək üçün istifadə edilən müharibə ayələrini təhlil edək:

 Bəqərə surəsinin 191-ci ayəsinin təhlili:

 Onları harada yaxalasanız öldürün və sizi çıxartdıqları yerdən siz də onları çıxardın! Fitnə qətldən pisdir. Onlar sizə qarşı Məscidulharamın yanında vuruşmayınca, siz də onlara qarşı orada vuruşmayın. Əgər sizinlə vuruşsalar, siz də onlarla vuruşun. Kafirlərin cəzası belədir. (Bəqərə surəsi, 191)

 Bu ayə müsəlmanların güclü təzyiq və işgəncələr altında Məkkədən Mədinəyə köçməyə məcbur edilməsindən sonra nazil oldu. Yuxarıda ətraflı şəkildə qeyd etdiyimiz şərtlər meydana gəlmiş və müsəlmanlar, müşriklərin ağır zülmü və birbaşa hücumlarına qarşı özlərini müdafiə etmə əmri almışdırlar. Davamlı zülm edən, gözəl sözdən anlamayan və sülh/barışıq təkliflərinə qulaq asmayan bu kütləyə onların metoduyla cavab verdilər.

Lakin ayədə, Quranda bildirilən savaşma hüququ yenidən xatırladılır:  “Onlar sizinlə Məscidül-haramın yanında vuruşmayınca, siz də onlarla orada vuruşmayın. Əgər sizinlə vuruşsalar, siz də onlarla vuruşun”. Göründüyü kimi, müharibə etmək üçün yeganə şərt, qarşı tərəfin hücuma keçməsidir. Onlar döyüşmədikcə və ya hücum etmədikcə müsəlmanlarla döyüşmək qəti şəkildə haramdır.

Həmin bu ayəni öz aləmlərində səhv şərh edən radikalların da, İslam əleyhdarlarının da ayədəki bu əhəmiyyətli hökmü görməzlikdən gəlmələri, əlbəttə ki, olduqca şübhə doğurur. Ayədə açıq şəkildə müsəlmanlara ancaq özlərini müdafiə etmək hüququ verilir. Dolayısilə, bu ayədə hücum etmək və ya müharibə başlatmaq hökmü yoxdur.

Ayədəki digər önəmli xüsus isə; “fitnə qətldən pisdir” ifadəsidir. Fitnə; kütlələri qızışdırmaq, nifrəti alovlandırmaq, dedi-qodu yayaraq kini, anarxiyanı və terroru yaymaq, bir-birinə düşmən kütlələr yaratmaq, fitnə çıxarmaqdır və ayənin ifadəsinə görə bu hərəkət adam öldürməkdən daha pisdir. Məhz müsəlmanlara hücum edənlər də, həm feli, həm psixoloji, həm də hiyləgər mənada bu fitnəni yaradanlardır. Verdikləri ziyan böyükdür. Təcavükarlıq etdiklərində də, təbiidir ki, müsəlmanlar da özlərini müdafiə edirlər.

Hazırda bəzi mövhumatçılarin qulaqdan dolma məlumatlar və ya mövhumatlara aldanaraq, hansısa insanları, kütlələri, dinləri və ya ölkələri fitnəkar adlandırması və bu özbaşınalıqlarına bu Quran ayəsini dəlil göstərmələri çox böyük məğlubiyyətdir. Fitnə, müsəlmanları parçalamaq, onları müxtəlif çətinliklərə salaraq ziyana və günaha sürükləmək, kütləvi üsyanlara şərait yaratmaq, müsəlmanlara qarşı feli və sözlü hücumlar etmək kimi, fitnə-fəsad yaranmasına səbəb olacaq hərəkətləri ehtiva edir. Dolayısilə, bir insanı fitnəkar adlandırmaq üçün o, bu sadaladıqlarımızdan bir və ya bir neçəsini etməlidir. Hazırda fitnəkar damğasını vuraraq, xüsusilə yəhudiləri və ya İsraili günahlandırmağa çalışanlar bu ayəyə qəti şəkildə qarşı çıxırlar.

Qurana görə yəhudiləri və ya İsraili bütünlükdə fitnəkar elan etmək haramdır. Hər din mənsubundan və ya xalqdan fitnəkar insanlar çıxa bilər. Ərəblər, türklər və ya müsəlmanlar arasında fitnəkarlar olduğundan ötrü, bütün ərəblərin, türklərin və ya müsəlmanların fitnəkar adlandırılmayacağı kimi, bütün yəhudi və İsraillilər də fitnəkar adlandırmaq səhv olar. Qurana görə bir müsəlman, bir yəhudinin evində yemək yeyə bilər, evinə qonaq gedə bilər, onunla dost ola bilər, hətta onunla evlənə də bilər. Qurana görə müsəlmanın musəvinin yeməyindən yeməsi, onunla dostluq etməsi,  hətta onunla evlənməsi halaldır. (Bu mövzu kitabın ayrı bir hissəsində ətraflı şəkildə izah edilir). Vəziyyət belə olduqda, bir müsəlman bir yəhudini qeyd-şərtsiz fitnəkar adlandıra bilməz. Bu iddia ilə ortaya çıxanlar daha əvvəl bildirdiyimiz kimi, Qurandan tamamilə xəbərsiz, fitnə məsələsində yəhudilərlə bağlı saysız-hesabsız saxta hədisin təsiri ilə böyümüş cahil insanlardır. Qeyd olunan hədislərə və Qurana görə Kitab əhlinin mövqeyinə, sonrakı fəsillərdə ətraflı olaraq toxunulacaqdır.

 Nisa surəsinin 89, 90 və 91-ci ayələrinin təhlili

Onlar özləri inkar etdikləri kimi, sizin də inkar edib onlarla eyni olmanızı istəyərlər. Onlar Allah yolunda hicrət etməyincə onlardan özünüzə vəli (dost) tutmayın. Əgər yenə üz çevirsələr, onları harada görsəniz, tutub öldürün. Onlardan nə bir vəli (dost), nə də bir köməkçi tutun. (Nisa surəsi, 89)

 Ancaq sizinlə aralarında müqavilə olan bir camaata qoşulanlar, ya da sizinlə və ya öz camaatı ilə vuruşacaqlarından köksləri sıxıldığı üçün sizin yanınıza gələn kimsələr toxunulmazdır. Əgər Allah istəsəydi, onları sizə qarşı qaldırardı və onlar da sizinlə vuruşardılar. Əgər onlar sizdən aralanıb geri çəkilsələr, sizinlə vuruşmasalar və sizə sülh təklif etsələr, artıq Allah sizə, onların əleyhinə olan bir şey etməyə yol verməz. (Nisa surəsi, 90)

 Siz bir başqalarına da rast gələcəksiniz ki, onlar həm sizdən, həm də öz camaatından arxayın olmaq istəyərlər. Onlar hər dəfə fitnəyə qaytarıldıqda gözüyumulu ona qoşularlar. Əgər onlar sizdən aralanıb geri çəkilməsələr, sizə sülh təklif etməsələr və sizdən əl çəkməsələr, onlara harada rast gəlsəniz, tutub öldürün. Biz onlara qarşı sizə açıq-aydın dəlil verdik. (Nisa surəsi, 91)

 Bu ayələrdə münafiqlərdən bəhs edilir. Münafiq; müsəlman olduğunu deyən, müsəlman kimi görünən, əslində isə, Allaha və İslama düşmən olan, müsəlmanları arxadan vurmağa çalışan insandır. Allah münafiq kimi ölənləri alçaldaraq onları Cəhənnəmin ən alt təbəqəsinə salacağını bildirir. Aydındır ki, münafiq, ikiüzlü və xain rəftarından ötrü nə inkarçılara, nə də müşriklərə bənzəyən, olduqca təhlükəli və alçaq bir insan modelidir.

Müsəlmanları yarı yolda qoyan və onların da özləri kimi inkar etmələrini arzulayaraq, bu yöndə çalışan münafiqləri dost tutmaq Nisa surəsinin 89-cu ayəsinə görə qadağan edilmişdir. “Əgər yenə üz çevirsələr” ifadəsindən, münafiqlərlə vuruşmağın, ancaq onlar feli hücuma keçdikləri vaxt qanuniləşdiyini anlayırıq. Bunu növbəti ayədən də anlamaq mümkündür. 90-cı ayədə keçən; “əgər onlar sizdən aralanıb geri çəkilsələr, sizinlə vuruşmasalar və sizə sülh təklif etsələr” ifadəsindən də aydın olduğu kimi, hücum etməyən bir qövmün əleyhində bir yol yoxdur. Aydındır ki, müsəlmanlara qarşı müharibə başlatmış qövmü öldürmək barədə izin verilir. Yenə bu ayədə açıq şəkildə, müsəlmanlara, hücuma uğradıqları vaxt özlərini müdafiə etmə haqqının verildiyi aydın olur.

Bununla yanaşı, Nisa surəsinin 90-cı ayəsi Quranın ədalətli, bağışlayıcı, şəfqətli və daim sülh tərəfdarı üslubuna gözəl bir nümunədir. O vaxta qədər müsəlmanları xaincəsinə arxadan vurmalarına, xainlik etmələrinə baxmayaraq, münafiqlərin bir qisimi; “ancaq sizinlə aralarında müqavilə olan bir camaata qoşulanlar, ya da sizinlə və ya öz camaatı ilə vuruşacaqlarından köksləri sıxıldığı üçün sizin yanınıza gələn kimsələr toxunulmazdır” ayəsinin hökmünə görə, müsəlmanlara qarşı sülhsevər münasibət göstərdikləri üçün toxunulmazdırlar. Allah eyni ayədə; “əgər Allah istəsəydi, onları sizə qarşı qaldırardı və onlar da sizinlə vuruşardılar. Əgər onlar sizdən aralanıb geri çəkilsələr, sizinlə vuruşmasalar və sizə sülh təklif etsələr, artıq Allah sizə, onların əleyhinə olan bir şey etməyə yol verməz” ayəsi ilə onların toxunulmazlığını bir daha xatırladır. Bu, sözün əsl mənasıyla ədalətdir.

Necə ki, 91-ci ayədə də eyni şərtləri ehtiva edən vəziyyət təsvir olunur. Həmin bu vəziyyətdə, vuruşmaq istəmədiklərini söyləyərək peşman olan münafiqlərin bir qismi yenidən fitnə törətmiş və yenidən müsəlmanlara hücum etməyə başlamışdırlar. Məhz bu vəziyyətdə, Quranda müharibə ilə bağlı hökm bir daha xatırladılır və hücum etmədikləri müddətcə onlara toxunulmaması, lakin hücum etdikləri vaxt müdafiə vəziyyətinə keçilməsi bildirilir.

Yenə burada, ayədə təsvir edilən vəziyyətin, Uhud döyüşü vaxtı yaranan xüsusi vəziyyət olduğu və döyüşdə dönük çıxan münafiqlərlə bağlı olduğunu da xatırlatmaq lazımdır.

Tövbə surəsinin 5-ci ayəsinin təhlili

 Haram aylar bitdikdə müşriklərə harada rast gəlsəniz, onları öldürün, əsir tutun, mühasirəyə alın və onların bütün keçid yerlərini tutun. Əgər tövbə etsələr, namaz qılıb zəkat versələr, onları sərbəst buraxın. Çünki Allah Bağışlayandır, Rəhmlidir. (Tövbə surəsi, 5)

 Bu ayədə qeyd olunan şərtləri anlamaq üçün, Tövbə surəsini 1-ci ayəsindən başlayaraq oxumaq lazımdır. Bu təqdirdə, bütün müşriklərin deyil, yalnız müsəlmanlara azğıncasına hücum etmiş, sonra isə haram aylarda döyüşməmək üçün özləriylə müqavilə bağlanılmış müşriklərin cavab hücumuna layiq olduqlarını anlayarıq. Bunlar; müsəlmanlarla ədalətli saziş bağlamalarına və onların haram aylarda döyüşməyəcəklərini yaxşı bilmələrinə baxmayaraq, müsəlmanları qəfildən ələ keçirməyə və onlara hiyləgərcə yaxınlaşmağa çalışmış, haram aylarda təcavüzkar hücumlarını davam etdirmiş və müsəlmanların canına qəsd etmiş müşriklərdir.

Məhz bu hallar yarandıqda bu ayənin hökmü ilə müsəlmanlara, edilən vəhşicəsinə hücumlar qarşısında özlərini müdafiə etmək hüququ verilmişdir. Ayədən də aydın olduğu ki, azğın müşriklərin hücumlarını haram aylarda da davam etdirməsinə baxmayaraq, müsəlmanlar Allahın əmri ilə, bu hücumlara qarşılıq verməmiş, səbir göstərmiş və haram aylar bitdikdən sonra özlərini müdafiə etməyə başlamışdırlar. Ayədə yenə müdafiə olunmağın üsullarını görürük: əsir götürmək, mühasirəyə almaq və bütün keçid yerlərini tutmaq. Beynəlxalq hüquq çərçivəsində aparılan müharibələrdə də, ilkin mütləq şərtlər mühasirəyə almaq və əsir götürməkdir. Qarşı tərəfi mühasirəyə almaq üçün bütün keçid yerləri tutular və beləliklə də, irəliləməsinin qarşısı alınar. Dolayısilə bu ayədə, hazırda beynəlxalq hüquq normalarına görə tətbiq olunan və haqlı hesab edilən üsul təsvir edilmişdir. Ayədə də hazırda beynəlxalq hüquq normalarına uyğun gələn üsul təsvir edilir. Aradakı tək fərq, burada müsəlmanların hücuma keçməmələri, onların yalnız və yalnız özlərinə hücum edənləri dayandırmağa çalışmalarıdır.

Yenə eyni ayəyə görə, hücumdan əl çəkib tövbə edənlərə qarşı hər hansı bir döyüş əməliyyatının aparılmalı olduğundan söhbət getmir. Onlar sərbəst buraxılırlar.

Sözügedən ayədən sonrakı ayəyə baxanda isə Quranın həqiqi sevgi və himayədarlıq ruhundan bəhs edən əhəmiyyətli bir açıqlama ilə qarşılaşarıq... Bir sonrakı ayədə isə Quranın həqiqi sevgi və qoruyuculuq ruhundan bəhs edən açıqlama ilə qarşılaşırıq. Məhz bu ayə, İslam əleyhdarlarının müsəlmanlara istiqamətli bu mövzudakı bütün iddialarını yox edən bir ayədir:

 Əgər müşriklərdən biri səndən aman diləsə, ona aman ver ki, Allahın sözünü eşitsin. Sonra onu özünün təhlükəsizlik içində olacağı yerə çatdır. Çünki onlar haqqı bilməyən bir qövmdür. (Tövbə surəsi, 6)

 Bu ayə ilə müsəlmanlara, onlara sığınan və aman diləyən bir müşrikə “öz canlarını təhlükəyə ataraq” kömək etmələri nəsihət edilir. Belə ki, ayəyə görə müsəlman müşriki qorumaq üçün özünü sipər edir. Digər bir sözlə, bir müsəlman Allahı inkar edən şəxsin canını qoruya bilmək üçün, öz canını təhlükəyə ataraq, onu təhlükəsiz içində olacağı yerə çatdırmaqla məsuldur.

Bu, Quranın hökmüdür. Qurana görə bir insan Allaha inanmadığı üçün “öldürülmür”, əksinə, müsəlmanların canı bahasına qorunur. Dolayısilə döyüşmə səbəbinin, qarşı tərəfin Allaha inanıb inanmamasıyla və ya başqa dinə mənsub olub olmamasıyla heç bir əlaqəsi yoxdur. Döyüşmə səbəbi, qarşı tərəfin hücuma keçib işgəncə verməsi, cana qəsd etməsidir.

Ayənin işarə etdiyi digər bir həqiqət isə, hücuma keçmədikləri, azğınlıq edib həddi aşmadıqları müddətcə; din, dil, millət, inanc ayrı-seçkiliyi edilmədən bütün insanların müsəlmanlar tərəfindən himayə olunmasının zəruriliyidir. Bir müsəlman din qardaşını qoruduğu kimi, kitab əhlini, hətta ateisti, kommunisti belə qorumalıdır. Bu, Quranda verilən müsəlman tərifidir. Bir insan “mən müsəlman” deyirsə, himayəçi olmaq məcburiyyətindədir.

 Tövbə surəsinin 13-cü ayəsinin təhlili

 Məgər siz andlarını pozan, elçini qovmağa cəhd edən, özləri də sizinlə döyüşü birinci başlayan bir camaatla vuruşmayacaqsınız? Məgər onlardan qorxursunuz? Əgər inananlarsınızsa, daha çox Allahdan qorxmalısınız. (Tövbə surəsi, 13)

 Bu ayə, Quranda müharibənin şərtlərini izah edən ayələrdən biridir. Müsəlmanlarla razılaşma əldə etmiş və razılaşmanın şərtlərinə görə onlarla sülh içində yaşayan müşrik cəmiyyət daha sonra razılaşmanı pozaraq fitnə-fəsad və təcavüzkarlıq törətməyə başladıqlarında; Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-i yaşadığı yerdən sürgün etməyə cəhd etdiklərində və ayədə də açıq şəkildə bildirildiyi kimi, döyüşü birinci başlatdıqlarında, müsəlmanlar onlara qarşı döyüşmək haqqı əldə edir.

 Maidə surəsinin 33-cü ayəsinin təhlili

 Allaha və Onun Elçisinə qarşı müharibə başladanların və yer üzündə fitnə-fəsad törətməyə səy göstərənlərin cəzası, ancaq öldürülmək və ya asılmaq, ya əlləri və ayaqlarını çarpazvari kəsmək və yaxud da yaşadıqları yerdən sürgün edilməkdir. Bu, onlar üçün dünyada bir rüsvayçılıqdır. Axirətdə isə onları böyük bir əzab gözləyir. (Maidə surəsi, 33)

 Müharibə ilə bağlı bütün ayələrdə toxunduğumuz xüsus bu ayədə də diqqət çəkməkdədir. Burada başlatdığı müharibəyə cavab verilməsi lazım olan qövmün xüsusiyyətləri ətraflı şəkildə bildirilir: Allaha və Elçisinə qarşı müharibə başladanlar və yer üzündə fitnə-fəsad törədənlər. Aydın olduğu kimi, bu insanlar təkcə müsəlmanlara hücum etməyə cəhd etmir, eləcə də, bütün dünyada fitnə-fəsad törədirlər. Yəni ayədə bütün dünya üçün təhlükə hesab edilən, hər kəsin fitnəkar kimi tanıdığı azğın və savaşqan bir qövmdən bəhs edilir.

Müsəlmanlara qarşı müharibə başlatmış bir qövmə müqavimət göstərərkən (bütün müharibələrdə olduğu kimi), məcbur qaldıqda onları öldürmək və ya yerlərindən sürgün etmək də mümkündür.

Digər bir sözlə, Quran ayələrinə görə müsəlmanlara, normalda haram olan hərəkətləri (adam öldürmə və sürgün etməyi) yalnız belə bir döyüş vəziyyətində etmələri izin verilmişdir.

 Ənfal surəsinin 57-ci ayəsinin təhlili

 Buna görə də, əgər döyüşdə onları yaxalasan, elə darmadağın et ki, həm onları, həm də arxalarından gələcək kimsələri (qorxut). Bəlkə ibrət alarlar. (Ənfal surəsi, 57)

 Bu ayəni də daha əvvəl ətraflı şəkildə və sübutlarla verdiyimiz məntiq çərçivəsində qiymətləndirmək lazımdır. Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-ə bəzi ayələrin nazil edildiyi Mədinə dövrünün, qanlı müharibələr dövrü olduğu unudulmamalıdır. Bu dövr, yalnız və yalnız; “onlar ancaq “Rəbbimiz Allahdır” dediklərinə görə haqsız yerə yurdlarından çxarıldılar...” (Həcc surəsi, 40) ayəsində bildirildiyi kimi, müsəlmanlara edilən haqsız zülmlər nəticəsində yaşanmışdı. Üstəlik yenə bildiyiniz kimi müsəlmanlar; “əgər geri çəkilsələr, sizinlə vuruşmasalar və sülh şərtlərini sizə həvalə etsələr,  onda Allah sizin üçün onların əleyhində bir yol yaratmaz” ayəsinin əmri ilə qarşı tərəf müharibəyə son qoyduğu təqdirdə, müharibəni dayandırmaq  və onların əleyhinə hər hansı bir şey etməməklə məsuldurlar.

Ənfal surəsinin 57-ci ayəsindən bir neçə ayə əvvələ nəzər yetirsək, o dövrdə müsəlmanlarla müqavilə bağlayan qövmlərdən bəhs edildiyini görərik. Müdafiə olunmağa izin verən demək olar ki, hər Quran ayəsində xüsusilə qeyd edildiyi kimi, bu qövmün də "bağladıqları müqaviləni pozan" və dolayısilə dərhal hücuma keçən bir qövm olduğu bildirilir.

Aramsız hücumlar edən, heç bir söz dinləməyən və daim sülh müqavilələrini pozaraq fitnə-fəsad törədən bu qövmü qorxudub, onları bu əməllərindən çəkindirmək əhəmiyyətlidir. Çünki belə olduqda, həm fitnə-fəsad törətməyi vərdiş halına gətirmiş həmin bu qövmlərin gücü, həm də onların arxasınca fitnə-fəsad törətməyə və hücuma keçməyə hazırlaşan başqa müşrik qövmlərin cəsarətləri buna çatmaz. Bu, bağlanılan bütün müqavilələri pozaraq müharibə başladan qövmə qarşı alınacaq zəruri, əhəmiyyətli və sonrakı müharibələrin qarşısını alacaq bir tədbirdir. Demək olar ki, bütün dünya ölkələrinin konstitusiyasında və beynəlxalq hüquq normalarında bütün cəzaların "çəkindirici" olmasına əhəmiyyət verilir. Buradakı məqsəd, bir cinayətin eyni insan və ya digər insanlar tərəfindən işlənməsinin qarşısını almaqdır. Beynəlxalq hüquqda bu tədbirlərin alınmasını olduqca yerində və hüquqi dövlətlər üçün zəruri hesab edənlərin, İslamdan söz açıldıqda bunu əleyhdə qiymətləndirməyə təşəbbüs etmələri ədalətə, sağlamfikirə və həqqaniyyətə uyğun deyil.

 Məhəmməd surəsinin 4-cü ayəsinin təhlili

 Döyüşdə inkar edənlərlə qarşı-qarşıya gəldiyiniz zaman, dərhal boyunlarını vurun. Nəhayət, onları qırıb zəiflədərək qələbə qazandığınız vaxt, əsirlərə bağladığınız kəndirləri bərk çəkin. Sonra da onları ya rəhm edib fidyəsiz, ya da fidyə alıb azad edin. Belə ki, müharibə sona çatsın. Bax belə! Əgər Allah istəsəydi, onlardan döyüşsüz də intiqam alardı. Lakin O sizi biri-birinizlə sınağa çəkmək üçün belə etdi. Allah Öz yolunda öldürülənlərin əməllərini heç vaxt boşa çıxartmaz. (Məhəmməd surəsi, 4)

 Digər ayələrdə olduğu kimi bu ayədə də diqqət çəkən məqam, müharibə mühitinin olmasıdır. Müqavilə pozulmuş, müşriklər hücuma keçmiş və bu hücuma cavab verməkdən başqa bir çıxış yolu qalmamışdır. Bu ayədə beynəlxalq müharibə hüququnun tərifi verilir. Üstəlik beynəlxalq müharibə hüququ çərçivəsində, həqiqətdə tətbiq olunmayan bir üsulun tətbiq olunduğu görülür və müharibə sona çatdıqdan dərhal sonra əsirlər sərbəst buraxılır. Halbuki hazırda Əfqanistana edilən müdaxilənin başa çatmasına baxmayaraq, müharibədə ələ keçirilən əsirlər hələ də Quantanamo həbsxanasında saxlanılır və BMT, NATO kimi  təşkilatlar bu vəziyyəti normal qarşılayır. Lakin bu hüquq norması Qurana görə normal qəbul edilmir. İslama görə müharibənin tam başa çatması üçün əsirlər mütləq azad edilməlidir.

Müharibə ilə bağlı ayələrdə o dövrdəki vəziyyət və şəraitin tələbi ilə baş vermiş müdafiə döyüşlərinin təsvir edildiyi və bu döyüşlərin hücuma keçən azğın, təcavüzkar və fitnəkar müşriklərə və münafiqlərə qarşı aparıldığı açıqdır. Bu ayələrin, səhv şərh edilərək, radikalların nifrət və qəzəb siyasəti yürütmələri üçün istifadə olunmasındakı ən böyük səbəb, yüzlərlə saxta hədisin İslama daxil edilməsi və bir qisim təfsirçilərin də sahib olduqları yanlış baxış bucağıdır. Halbuki Quran, İslama sonradan əlavə edilmiş saxta hədislər və mövhumatlar nəzərə alınmamaqla, açıq və aydın bir zehinlə oxunmalıdır. O dövrdəki müharibə şəraiti nəzərə alınaraq oxunulduğu təqdirdə, bu ayələrin verdiyi mənalar olduqca açıq görülər.

İslamda müharibə etmək üçün səbəb yoxdur

 İslamın müharibə dini olduğunu iddia edənlər, təməldə belə bir yanaşmanın, İslam təlimləriylə tamamilə ziddiyyət təşkil etdiyini bilməlidirlər. Quranda qarşı hücuma etmək üçün heç bir səbəb göstərilməmişdir. Quran demokratiya və azadlığın ən mükəmməl tərifini verər. Demokratiya və azadlığın hakim olduğu mühitdə isə, qarşı tərəfi düşmən elan etmək və ya onu susdurmağa çalışmaqdan söhbət gedə bilməz. Çünki belə bir mühit, hər insana hörmətlə yanaşılan və hər kəsin rahatlıqla danışdığı sərbəst bir mühitdir. İslam şəriəti məhz bu mühiti təsvir edir. Dolayısilə, Quranda müharibə etmək üçün heç bir səbəb yoxdur. Bu həqiqəti Quran ayələri ilə izah edək:

Müharibə, İslamı zorla qəbul etdirmək üçündürmü?

 Müharibə, güc tətbiq etmə, zorla qəbul etdirmə və ya təzyiq üsullarından istifadə edərək bir insana İslamı qəbul etdirməyə çalışanlar Qurana xəyanət edərlər. Qurandakı ən açıq hökmlərdən biri "dində əsla məcburiyyətin olmamasıdır":

 Dində məcburiyyət yoxdur... (Bəqərə surəsi, 256)

 Bu açıq ayə Quran hökmüdür. Heç bir müsəlman bu hökmü qulaq ardına vuraraq bir insana dindar olması üçün təzyiq göstərə bilməz. Bu Quranda qadağan olunmuşdur.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v) yalnız nəsihətçi olub. O, təbliğ etmək və sonuncu haqq din olan İslamı insanlara tanıtmaqla məsul idi. O dövrdə İslam dinini Peyğəmbərimiz (s.ə.v) və digər müsəlmanların ağzından eşidənlərin bəziləri iman gətirmiş, bəziləri isə gətirməmişdilər. Qurandakı aydın hökmə görə, Peyğəmbərimiz (s.ə.v) və yanındakı müsəlmanlar qətiyyən təzyiq üsuluna əl atmamışdırlar. Quranda Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-ə; “Sən yalnız bir nəsihətçi və bir xatırladıcısan. Onlara güc və təzyiq göstərəcək deyilsən” (Ğaşiyə surəsi, 21-22) ayəsi ilə, bu həqiqət bir daha xatırladılmış və təzyiq göstərməsi qəti şəkildə qadağan olunmuşdur. Qurana görə bütün müsəlmanlar İslam əxlaqını tanıtmaqla məsuldurlar. Lakin heç kimə müsəlman olması, dindar olması və ya ibadətlərini yerinə yetirməsi üçün təzyiq göstərə bilməzlər. Quranın məqsədi dünyaya sevgi və hüzur gətirməkdir. Dolayısilə belə bir təzyiq mühitinin yaşanmasının, Qurana uyğun olmadığı açıqdır.

Quranda təzyiqin açıq şəkildə qadağan olunduğu bəzi ayələr bunlardır:

 De: “Haqq Rəbbiniz tərəfindəndir. Kim istəyir inansın, kim də istəyir inanmasın”... (Kəhf surəsi, 29)

 Əgər Rəbbin istəsəydi, yer üzündə olanların hamısı iman gətirərdi. İnsanları mömin olmağa sənmi məcbur edəcəksən? (Yunis surəsi, 99)

 Biz onların nə dediklərini yaxşı bilirik. Sən onları məcbur edən deyilsən. Sən Mənim təhdidimdən qorxanlara Quranla öyüd-nəsihət ver! (Qaf surəsi, 45)

 Sən yalnız bir nəsihətçi və bir xatırladıcısan. Onlara güc və təzyiq göstərəcək deyilsən. (Ğaşiyə surəsi, 21-22)

 De: “Ey kafirlər! Mən sizin ibadət etdiklərinizə ibadət etmərəm, siz də mənim ibadət etdiyimə ibadət edən deyilsiniz. Mən sizin ibadət etdiklərinizə ibadət edən deyiləm, siz də mənim ibadət etdiyimə ibadət edən deyilsiniz. Sizin dininiz sizə, mənim dinim də mənədir!” (Kafirun surəsi, 1-6)

 Güc tətbiq etmə və təzyiq göstərmə Quranda qadağan olduğu üçün, müharibə, hücum, düşmənçilik və qəzəb kimi şeylərə də əsas yoxdur. Əgər dini təzyiq yoluyla qəbul etdirmək haramdırsa, onda müsəlmanlar müşrikləri nəyə məcbur etsinlər ki? Dolayısilə, Quranda bildirilən İslam dininə görə, müharibə İslamı qəbul etdirmək üçün heç vaxt bir əsas ola bilməz.

Müharibə, ideoloji və ya etnik üstünlük təmin etmək üçündürmü?

 İslamda bütün ideologiyalara, dinlərə, millətlərə, etnik qruplara, fikirlərə qarşı hörmətlə yanaşmaq əmr edilir. İslam, bütün fikirlərin dinləndiyi, fikir azadlığının geniş şəkildə yaşandığı bir dindir. Quranda fikir və söz azadlığına böyük əhəmiyyət verilir. Belə bir demokratiya anlayışı və azadlığın olduğu bir dində, fikir ziddiyyəti və ya etnik münaqişədən ötrü müharibə baş verməsi, əlbəttə ki, qeyri-mümkündür.

Müharibə, müsəlman bir liderin gətirəcəyi İslam qanunlarını yaymaq məqsədinimi daşıyır?

 Daha əvvəl ətraflı şəkildə açıqladığımız kimi, Qurana görə müsəlman bir lider, liderlik etdiyi cəmiyyətdəki xristianların, yəhudilərin, ateistlərin, kommunistlərin, aqnostiklərin, buddistlərin və digər bütün insanların fikir və ideologiyalarına hörmətlə yanaşmalıdır. Sözün əsl mənasıyla fikir azadlığını mənimsəməlidir. İnsanlara tam azadlıq verməlidir. Azadlıq olmayan cəmiyyətdə döyüşlər, qarışıqlıqlar, təhqir halları yaranar, ikiüzlü insanlar ortaya çıxar. Bütün bunların qarşısını almalı və Quranın tələbini yerinə yetirməlidir. “Ey iman gətirənlər! Şahidliyiniz özünüzün və ya valideynlərin, ya da yaxın qohumların əleyhinə olsa belə, Allah şahidləri kimi ədaləti qoruyun...” (Nisa surəsi, 135) ayəsinin hökmü ilə insan inanc, nəsil fərqi qoymadan, öz əleyhinə olsa belə, ədaləti qorumaqla məsuldur.

Müharibə, düşmənlərin yox edilməsi üçündürmü?

 İslam dinində necə “düşmən” məhfumu ola bilər? İslam dini bütün insanların bərabərhüquqlu və qardaş olmasını tələb edən bir dindir. İslam dininə görə insan, rəngindən, dilindən, dinindən, irqindən, vətənindən və sosial vəziyyətindən asılı olmayaraq, hər şeydən əvvəl insan olduğu üçün hörmətə layiq varlqıdır. Bütün haqq dinlərdə bildirildiyi kimi, bütün insanlar hz. Adəmin (ə.s)-ın övladları olub, qardaşdırlar. Dindarlığın tələblərindən biri qardaş olmaqdır.

İslam, irq üstünlüyü fikrinə əsaslanan, insanları inkişaf etmiş və ibtidai olaraq iki yerə ayıran bütün faşist meyilli ideologiya və fikirlərə, materialist və darvinist düşüncələrin əleyhinədir. Dolayısilə İslamda, bu azğın ideologiyaların özü ilə gətirdiyi qarşıdurma, mübarizə və müharibə anlayışları da olmayıb, əksinə bunlara qarşı elmi və fikri mübarizə aparılmaqdadır.

Hər insanın hörmətə layiq olduğuna dair İslam dinindəki qanun, insanlar arasındakı bütün münasibətlərin təməlini formalaşdırır. İslama görə yanlış hərəkətlərə yol verən insan belə hər zaman potensial yaxşılıqlara yönələ bilər. Dolayısilə, əsl müsəlmanın kiməsə düşmən olması qeyri-mümkündür. Hər bir müsəlman insanlara şəfqətlə yanaşmaq və onlara gözəl əxlaqı öyrətməklə məsuldur, düşmən qəbul edib onları satmaqla deyil.

Quran ayələrində insanlara “Adəm oğulları” deyə müraciət edilməsi bütün insanların bərabərhüquqlu yaradıldıqlarını göstərir:

 Biz Adəm oğullarını hörmətli etdik, onları quruda və dənizdə daşıdıq, onlara pak ruzilər verdik və onları yaratdıqlarımızın çoxundan xeyli üstün elədik. (İsra surəsi, 70)

 Müharibə etmək üçün səbəb göstərməyən bir dinin, müharibə dini kimi qələmə verilməsi, yalnız mövhumatçıların tətbiqlərindən qaynaqlanır. Dünyadakı bəzi insanlar, İslam ilə əlaqəli bu məlumatları bilmədikləri və yalnız radikalların tətbiqlərinə şahid olduqları vaxt, İslam haqqında çox yanlış fikirlərə qapılırlar. Radikal zehniyyətə sahib insanların Qurandan kənar başqa hökmləri tətbiq etdiklərindən və əslində İslamdan kənar başqa bir dini mənimsədiklərindən xəbərsizdirlər. Onsuz da bu kitabla, məhz bu mövzuya aydınlıq gətirməyə çalışırıq.

Kimlər müharibə olmasını istəyir?

 İslam adından böyük kütlələri istiqamətləndirən bəzi dırnaqarası alimlərdən bəhs edərkən, əhəmiyyətli bir nöqtəni də xatırlatmaq lazımdır: Silah sektoru, bəzi mərkəzlər üçün daim fəaliyyətdə saxlanılması lazım olan bir sektordur. O, iqtisadi böhranın təsir etmədiyi yeganə sektordur. Ərz və tələbin azalmadığı, daim ən yenilərinin satışa çıxarıldığı fəal bir sektordur. Niyə fəal sektordur? Çünki müharibələr davam etdirilir. Müharibələrin davam etdirilməsinin bir neçə üsulundan biri isə; öz dinini müharibə dini hesab edən, buna görə də ölməyə və öldürməyə hazır olan cahil xalq kütləsinin qızışdırılmasıdır. Əlbəttə, bu xalq kütləsinin İslam adından ortaya çıxan radikallar olduğunu anlamaq çətin deyil.

Bəzi yeni mühafizəkarlar (neokonların) və Qərbdəki digər islam əleyhdarları vəhşətin radikallar tərəfindən dünyaya yayıldığını deyərkən haqlıdırlar. Ancaq bu insanlar, Üsamə bin Laden kimi bəzi liderlər barədə yanlış məlumatlara sahibdirlər. Adətən belə dırnaqarası liderlər, İslam və müsəlmanlıqla əlaqəsi olmayan, lakin müxtəlif kəşfiyyat orqanlarının nəzarətində saxlanılan kəslərdir. Bir mühitdə qarışıqlıq çıxardılması, bir yerdə müharibə başladılması lazım olduqda dərhal fəaliyyətə keçərlər. Qərb ölkələrinin barlarında, kafelərində vaxt keçirərkən, əmr gələn kimi saqqal buraxar, geyimlərini və üslublarını dəyişdirər, tipik bir Orta Şərq insanı görünüşünə bürünər və illərlə öyrəndikləri mövhumatları tətbiq etmək üçün fəaliyyətə keçərlər.

Bu şey, dünyada bir çox dəfə həyata keçirildi. Üsamə bin Laden isə, sadəcə bunu edənlərdən biri idi. Müsəlmanların Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in axırzamana aid ən böyük müjdəsi olan hz. Mehdinin (ə.s) gəlişinə bəslədiyi səmimi ümidlərindən istifadə edərək bin Ladeni hz. Mehdi (ə.s) kimi təqdim etməyə çalışdılar. Bir çox insanı buna inandırmağa çalışdılar. Bin Ladenlə başladılan əməliyyat təkcə Əfqanistana deyil, bütün müsəlman aləminə zərbə vurdu. Ssenarinin sonunda isə bin Ladenin ölü bədəninin görüntüləri yayılmalı idi. Bu, planın, bəlkə də, ən mühüm hissəsi idi. Plana görə müsəlman aləmi Mehdinin öldüyünü görəcək və bütün ümidlərini itirəcəklərdi. Bu, İslam aləminin zəifləməsi və daha çox istismar edilməsi hazırlanmış sistemli bir ssenari idi.

Radikal zehniyyətin nümayəndələri, əlbəttə ki, bu məsələdə təqsirkardırlar, amma onları dəstəkləyən bəzi mərkəzlər də görməzlikdən gəlinməməlidir. Silah sənayesi bu qədər güclü və gəlirli sahə olduğuna görə, müharibənin daim kiməsə faydası olar. Müharibəyə təşviq edilənlər əsasən radikallar, öz zalım əməlləri üçün buna ehtiyac duyanlar isə, bütün bunları idarə edənlərdir. Bu idarəçilər üçün, müharibəyə hazır cahil qruplar, tamamilə biçilmiş kaftandır. Asanlıqla müharibəyə  daxil ediləcək piyadalardır. 

Radikallardan şikayətlənən amerikalılar və ya avropalılar, bu idarəçilərin onların lap yaxınlığında olduğunu unutmamalıdırlar. Bu fakt, əlbəttə, radikalların və mövhumatçıların pəncəsinə düşmüş və məzhəblərə ayrılaraq bir-birinə düşmən kəsilmiş insanların günahını yüngülləşdirmir. Lakin yenə də bu mühüm həqiqət görməzlikdən gəlinməməlidir. Necə ki, müsəlman ölkələrdə açıq şəkildə üsyanlar və nümayişlər təşkil edən və bunları idarə edən müxtəlif təşkilatlar bu hədəflərini açıq şəkildə dilə gətirməkdən çəkinmirlər.

Fəslin sonu

 Bu fəsildə İslama qarşı iddia olaraq, dəlil kimi irəli sürülən Qurandakı müharibə ayələrininin izahlarını və həqiqi İslam dininə görə müharibə və cihad anlayışlarının nə olduğunu araşdırdıq. Sonrakı fəsillərdə isə mövhumatçılarin dininin mənbəyindən bəhs ediləcək. Uydurma hədislər əsasında meydana gətirilən yeni din anlayışlarının Quranla necə ziddiyyət təşkil etdiyi göstəriləcək. Mövhumatçılarin müharibə, nifrət və qəzəb tələb edən dinlərinin əsl İslam dini ilə heç bir əlaqəsinin olmadığı bütün dəlilləri ilə izah ediləcək.